ABA Nedir?
ABA, Applied Behavior Analysis (Uygulamalı Davranış Analizi) kelimelerinin kısaltmasıdır. ABA, davranışın bilimsel ilkelerini kullanarak davranışları değiştirmeyi amaçlayan bir davranış değiştirme yöntemidir. ABA, otizm spektrum bozukluğu (OSB), dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), davranış bozuklukları ve diğer gelişimsel bozukluklar gibi çeşitli davranış sorunları olan kişilerde kullanılır.
ABA’nın Tarihçesi
ABA, 20. yüzyılın başlarında John B. Watson ve B.F. Skinner gibi davranış bilimcileri tarafından geliştirilmiştir. Watson ve Skinner, davranışın öğrenilmiş olduğunu ve dolayısıyla değiştirilebileceğini savunmuşlardır. ABA, ilk olarak otizm spektrum bozukluğu olan çocuklarda kullanılmıştır. Ancak, daha sonra diğer davranış sorunları olan kişilerde de kullanılmaya başlanmıştır.
ABA’nın İlkeleri
ABA, davranışın bilimsel ilkelerine dayanmaktadır. Bu ilkeler şunlardır:
- Davranış, çevresel faktörlerden etkilenir.
- Davranış, olumlu veya olumsuz pekiştirmelerle değiştirilebilir.
- Davranış, cezalandırma ile azaltılabilir.
- Davranış, modelleme yoluyla öğrenilebilir.
ABA’nın Yöntemleri
ABA, çeşitli yöntemler kullanarak davranışları değiştirir. Bu yöntemler şunlardır:
- Olumlu pekiştirme: Olumlu pekiştirme, istenen davranışı artırmak için kullanılır. Örneğin, bir çocuk istenen bir davranışı sergilediğinde, ona övgü, yiyecek veya oyuncak gibi bir ödül verilir.
- Olumsuz pekiştirme: Olumsuz pekiştirme, istenmeyen davranışı azaltmak için kullanılır. Örneğin, bir çocuk istenmeyen bir davranışı sergilediğinde, ona azarlama, ceza veya zaman aşımı gibi bir ceza verilir.
- Cezalandırma: Cezalandırma, istenmeyen davranışı azaltmak için kullanılır. Örneğin, bir çocuk istenmeyen bir davranışı sergilediğinde, ona fiziksel veya sözel bir ceza verilir.
- Modelleme: Modelleme, istenen davranışı öğretmek için kullanılır. Örneğin, bir çocuk istenen bir davranışı sergileyen birini gördüğünde, o davranışı taklit etmeye çalışır.
ABA’nın Etkinliği
ABA, davranış sorunları olan kişilerde etkili bir tedavi yöntemi olarak kabul edilir. Araştırmalar, ABA’nın otizm spektrum bozukluğu olan çocuklarda sosyal becerileri, iletişim becerilerini ve akademik becerileri geliştirdiğini göstermiştir. Ayrıca, ABA’nın DEHB olan çocuklarda dikkatini ve hiperaktivitesini azalttığını ve davranış bozuklukları olan çocuklarda davranışlarını iyileştirdiğini göstermiştir.
ABA’nın Yan Etkileri
ABA’nın genellikle ciddi yan etkileri yoktur. Ancak, bazı çocuklarda ABA sırasında ağlama, öfke nöbetleri veya uyku sorunları gibi yan etkiler görülebilir. Bu yan etkiler genellikle geçicidir ve ABA tedavisi devam ettikçe azalır.
ABA’nın Uygulanması
ABA, genellikle özel eğitim merkezlerinde veya evde uygulanır. ABA tedavisi, çocuğun ihtiyaçlarına göre belirlenir. ABA tedavisi genellikle haftada birkaç saat veya gün sürer. ABA tedavisi sırasında, çocuğa davranışlarını değiştirmek için çeşitli yöntemler öğretilir. Çocuk, bu yöntemleri kullanarak davranışlarını değiştirir. ABA tedavisi, çocuğun davranışlarında istenen değişiklikler elde edilene kadar devam eder.
ABA’nın Önemi
ABA, davranış sorunları olan kişiler için etkili bir tedavi yöntemidir. ABA, bu kişilerin davranışlarını iyileştirerek, sosyal becerilerini, iletişim becerilerini ve akademik becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur. Ayrıca, ABA, bu kişilerin dikkatini ve hiperaktivitesini azaltarak, davranış bozukluklarını iyileştirerek ve uyum sağlamalarını kolaylaştırarak yaşam kalitelerini artırır.