davranış problemi nedir

Davranış Problemi Nedir?

Davranış problemi, bir kişinin sosyal, akademik veya mesleki işlevselliğini önemli ölçüde bozan, başkalarına zarar veren veya kişinin kendisine zarar verme potansiyeli olan tekrarlayan ve kalıcı davranış örüntüsüdür. Davranış problemleri, çocukluk ve ergenlik döneminde daha sık görülür, ancak yetişkinlerde de görülebilir.

Davranış Problemlerinin Türleri

Davranış problemleri, çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir. En yaygın sınıflandırma, Amerikan Psikiyatri Derneği’nin Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı’nda (DSM-5) yer alan sınıflandırmadır. DSM-5’e göre, davranış problemleri şu şekilde sınıflandırılır:

• Davranış bozukluğu: Bu, başkalarına zarar verme, mülke zarar verme, hırsızlık, yalan söyleme, okuldan kaçma gibi davranışların tekrarlayan ve kalıcı bir örüntüsüdür.
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB): Bu, dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellik ile karakterize bir nörogelişimsel bozukluktur.
• Karşı olma karşı gelme bozukluğu (KKGB): Bu, otorite figürlerine karşı sürekli olarak karşı gelme, tartışma, itaatsizlik etme gibi davranışların tekrarlayan ve kalıcı bir örüntüsüdür.
• İnatçı meydan okuma bozukluğu (İMOB): Bu, otorite figürlerine karşı sürekli olarak meydan okuma, onları kışkırtma, onlara karşı saygısızlık etme gibi davranışların tekrarlayan ve kalıcı bir örüntüsüdür.
• Davranışsal bozukluklar: Bu, başkalarına zarar verme, mülke zarar verme, hırsızlık, yalan söyleme, okuldan kaçma gibi davranışların tekrarlayan ve kalıcı bir örüntüsüdür.

Davranış Problemlerinin Nedenleri

Davranış problemlerinin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genetik, çevresel ve psikolojik faktörlerin bir kombinasyonunun rol oynadığı düşünülmektedir.

• Genetik faktörler: Bazı çalışmalar, davranış problemlerinin genetik olarak aktarılabileceğini göstermiştir. Ancak, genetik faktörlerin tek başına davranış problemlerine yol açmadığı, çevresel ve psikolojik faktörlerin de rol oynadığı düşünülmektedir.
• Çevresel faktörler: Çocukların ve ergenlerin yaşadıkları çevre, davranış problemlerinin gelişmesinde önemli bir rol oynayabilir. Örneğin, yoksulluk, aile içi şiddet, ihmal ve istismar gibi olumsuz çevre koşulları, davranış problemlerinin gelişme riskini artırabilir.
• Psikolojik faktörler: Çocukların ve ergenlerin kişilik özellikleri, düşünce kalıpları ve duygusal düzenleme becerileri de davranış problemlerinin gelişmesinde rol oynayabilir. Örneğin, dürtüsellik, saldırganlık eğilimi ve düşük benlik saygısı gibi özellikler, davranış problemlerinin gelişme riskini artırabilir.

Davranış Problemlerinin Belirtileri

Davranış problemlerinin belirtileri, çocuğun veya ergenin yaşına, cinsiyetine ve yaşadığı çevreye göre değişebilir. Ancak, genel olarak davranış problemlerinin en sık görülen belirtileri şunlardır:

• Başkalarına zarar verme: Bu, fiziksel saldırı, sözel saldırı, tehdit etme, zorbalık yapma gibi davranışları içerir.
• Mülke zarar verme: Bu, eşyaları kırma, duvarlara çizme, araba camı kırma gibi davranışları içerir.
• Hırsızlık: Bu, başkalarının eşyalarını izinsiz olarak alma davranışını içerir.
• Yalan söyleme: Bu, gerçekleri çarpıtma, uydurma hikayeler anlatma, başkalarını kandırma gibi davranışları içerir.
• Okuldan kaçma: Bu, okula gitmeyi reddetme, okula geç kalma, okuldan erken ayrılma gibi davranışları içerir.
• Dikkatsizlik: Bu, görevlere dikkatini verememe, ayrıntıları gözden kaçırma, kolayca dikkati dağılma gibi davranışları içerir.
• Hiperaktivite: Bu, aşırı hareketlilik, yerinde duramama, sürekli konuşma gibi davranışları içerir.
• Dürtüsellik: Bu, düşünmeden hareket etme, sonuçlarını düşünmeden karar verme, risk alma gibi davranışları içerir.
• Karşı gelme: Bu, otorite figürlerine karşı sürekli olarak karşı gelme, tartışma, itaatsizlik etme gibi davranışları içerir.
• Meydan okuma: Bu, otorite figürlerine karşı sürekli olarak meydan okuma, onları kışkırtma, onlara karşı saygısızlık etme gibi davranışları içerir.

Davranış Problemlerinin Tedavisi

Davranış problemlerinin tedavisi, çocuğun veya ergenin yaşına, cinsiyetine, yaşadığı çevreye ve davranış problemlerinin şiddetine göre değişebilir. Ancak, genel olarak davranış problemlerinin tedavisinde kullanılan yöntemler şunlardır:

• Davranış terapisi: Bu, çocuğun veya ergenin davranışlarını değiştirmeyi amaçlayan bir psikoterapi türüdür. Davranış terapisi, çocuğa veya ergene olumlu davranışları öğretir ve olumsuz davranışları azaltmaya yardımcı olur.
• İlaç tedavisi: Bazı durumlarda, davranış problemlerinin tedavisinde ilaçlar kullanılabilir. İlaçlar, çocuğun veya ergenin davranışlarını kontrol altına almaya yardımcı olabilir.
• Aile terapisi: Bu, çocuğun veya ergenin ailesini içeren bir psikoterapi türüdür. Aile terapisi, aile üyelerinin birbirleriyle olan ilişkilerini iyileştirmeye ve çocuğun veya ergenin davranış problemlerini çözmeye yardımcı olur.
• Okul müdahalesi: Çocuğun veya ergenin okulunda yapılan müdahaleler, davranış problemlerinin çözülmesine yardımcı olabilir. Örneğin, çocuğun veya ergenin özel eğitim hizmetleri alması, davranış yönetimi programlarına katılması veya okul danışmanlığı hizmetlerinden yararlanması gibi müdahaleler yapılabilir.

Davranış Problemlerinin Önlenmesi

Davranış problemlerinin önlenmesi için yapılabilecek birçok şey vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:

• Çocuklara ve ergenlere olumlu rol modelleri olun: Çocuklar ve ergenler, çevrelerindeki yetişkinleri gözlemleyerek öğrenirler. Bu nedenle, çocuklara ve ergenlere olumlu rol modelleri olmak, onların olumlu davranışlar geliştirmesine yardımcı olabilir.
• Çocuklara ve ergenlere sınırlar koyun: Çocuklar ve ergenler, sınırların ne olduğunu bilmeleri gerekir. Bu nedenle, çocuklara ve ergenlere sınırlar koymak ve bu sınırları tutarlı bir şekilde uygulamak önemlidir.
• Çocuklara ve ergenlere olumlu davranışları öğretin: Çocuklara ve ergenlere olumlu davranışları öğretmek, onların olumlu davranışlar geliştirmesine yardımcı olabilir. Örneğin, çocuklara ve ergenlere başkalarına saygılı olma, dürüst olma, sorumluluk alma gibi davranışları öğretebilirsiniz.
• Çocuklara ve ergenlere duygularını yönetmeyi öğretin: Çocuklara ve ergenlere duygularını yönetmeyi öğretmek, onların olumlu davranışlar geliştirmesine yardımcı olabilir. Örneğin, çocuklara ve ergenlere öfke, üzüntü, korku gibi duygularla başa çıkma becerileri öğretebilirsiniz.
• Çocuklara ve ergenlere yardım istemeyi öğretin: Çocuklara ve ergenlere yardım istemeyi öğretmek, onların olumlu davranışlar geliştirmesine yardımcı olabilir. Örneğin, çocuklara ve ergenlere zorlandıklarında veya sorun yaşadıklarında yardım isteyebileceklerini öğretebilirsiniz.