Sahhaiyet Nedir?
Sahhaiyet kelimesi, Arapça kökenli bir kelimedir. Sözlük anlamı “yetki, liyakat, yeterlilik”tir. Hukuk dilinde ise, “bir kimsenin hukuki işlemler yapma, hak ve borç edinme ehliyeti” olarak tanımlanır.
Sahhaiyet, bir kimsenin hukuki işlemler yapabilmesi için gerekli olan yasal şartların tamamını taşıması anlamına gelir. Bu şartların başında, kişinin akıl sağlığının yerinde olması, ergin olması ve hür iradesini kullanabilmesi gelir.
Sahhaiyet Türleri
Sahhaiyet, farklı açılardan sınıflandırılabilir. Bu sınıflandırmalardan biri, sahhaiyetin kapsamına göre yapılan sınıflandırmadır. Bu sınıflandırmaya göre, sahhaiyet genel ve özel sahhaiyet olarak ikiye ayrılır.
Genel Sahhaiyet
Genel sahhaiyet, bir kimsenin bütün hukuki işlemler yapabilmesi için gerekli olan ehliyetidir. Bu ehliyet, erginlik çağına gelmiş ve akıl sağlığı yerinde olan her bireyde mevcuttur.
Özel Sahhaiyet
Özel sahhaiyet ise, belirli bir tür hukuki işlem yapabilmek için gerekli olan ehliyeti ifade eder. Örneğin, evlenmek için ergin olmak ve akıl sağlığı yerinde olmak genel sahhaiyet gerektirir. Ancak, evlenme sözleşmesi yapabilmek için ayrıca reşit olmak da gerekir. Bu nedenle, evlenme sözleşmesi yapma ehliyeti özel bir sahhaiyettir.
Sahhaiyet Arızaları
Sahhaiyet, çeşitli nedenlerle ortadan kalkabilir veya sınırlanabilir. Bu duruma sahhaiyet arızası denir. Sahhaiyet arızası, bir kimsenin hukuki işlemler yapabilme ehliyetinin kısmen veya tamamen ortadan kalkmasıdır.
Sahhaiyet arızası, kişinin akıl sağlığının yerinde olmaması, ergin olmaması veya hür iradesini kullanamaması gibi nedenlerle ortaya çıkabilir. Akıl sağlığının yerinde olmaması, sahhaiyet arızasının en önemli nedenlerinden biridir. Akıl sağlığı yerinde olmayan bir kimse, hukuki işlemler yapabilecek ehliyete sahip değildir.
Ergin olmamak da sahhaiyet arızasına neden olabilir. Erginlik çağına gelmemiş bir kimse, hukuki işlemler yapabilecek ehliyete sahip değildir. Ancak, bazı durumlarda, ergin olmayan bir kimseye de özel bir kanunla hukuki işlemler yapabilme ehliyeti tanınabilir. Örneğin, 15 yaşını doldurmuş bir kimse, velisinden izin alarak evlenme sözleşmesi yapabilir.
Hür iradesini kullanamamak da sahhaiyet arızasına neden olabilir. Hür iradesini kullanamayan bir kimse, hukuki işlemler yapabilecek ehliyete sahip değildir. Örneğin, alkol veya uyuşturucu madde etkisi altındaki bir kimse, hukuki işlemler yapabilecek ehliyete sahip değildir.
Sahhaiyetin Hukuki Sonuçları
Sahhaiyet, bir kimsenin hukuki işlemler yapabilme ehliyetini ifade eder. Bu nedenle, sahhaiyet, hukuki işlemler bakımından önemli sonuçlar doğurur.
Sahhaiyeti bulunmayan bir kimse, hukuki işlem yapamaz. Bu işlemler, geçersizdir ve hukuken hükümsüzdür. Örneğin, akıl sağlığı yerinde olmayan bir kimsenin yaptığı bir alım-satım sözleşmesi geçersizdir.
Sahhaiyeti kısıtlı olan bir kimse, hukuki işlem yapabilir. Ancak, bu işlemler, kısıtlılık derecesine göre sınırlı olabilir. Örneğin, kısıtlı bir kimse, ancak kendi ihtiyaçlarını karşılamak için hukuki işlem yapabilir.
Sahhaiyetin İspat Edilmesi
Sahhaiyet, bir iddiadır. Bu iddianın ispatlanması gerekir. Sahhaiyet, genellikle, tarafların beyanları ile ispatlanır. Ancak, tarafların beyanları çelişkili ise, sahhaiyet, mahkeme tarafından takdir edilir.
Sonuç
Sahhaiyet, bir kimsenin hukuki işlemler yapabilme ehliyetini ifade eden önemli bir hukuki kavramdır. Sahhaiyet, bir kimsenin hukuki işlemlerinin geçerliliği bakımından belirleyici bir unsurdur.