4857 Sayılı İş Kanunu Nedir?
4857 sayılı İş Kanunu, 22 Mayıs 2003 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ve Türkiye’de işçi-işveren ilişkilerini düzenleyen temel kanundur. Kanun, işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemektedir.
Kanunun Amacı
Kanunun amacı, işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemektir. Bu kapsamda, kanun aşağıdaki konuları düzenlemektedir:
- İş sözleşmesi
- İşverenin hak ve yükümlülükleri
- İşçinin hak ve yükümlülükleri
- Çalışma süreleri ve tatiller
- Ücret
- İş sağlığı ve güvenliği
- İşveren ve işçinin sorumlulukları
- İş sözleşmesinin sona ermesi
Kanunun Kapsamı
Kanun, 4 üncü maddedeki istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine uygulanmaktadır. İşyerlerinin faaliyet konularına bakılmaksızın, bu işyerlerinde çalışan işçiler, işverenler ve işveren vekilleri kanun hükümleri ile bağlıdır.
İş Sözleşmesi
Kanunun temelini oluşturan iş sözleşmesi, işçi ile işveren arasında yapılan ve işçinin iş görmeyi, işverenin de ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir. İş sözleşmesi, yazılı veya sözlü olarak yapılabilir. Ancak, süresi bir yıl ve daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması zorunludur.
İş sözleşmesinde, işçinin yapacağı iş, işyerinin adresi, çalışma süresi, ücret ve diğer çalışma şartları belirtilmelidir. İş sözleşmesinde yer almayan hususlar, işverenin işçiye yazılı olarak bildirmesi şartıyla geçerli olur.
İşverenin Hak ve Yükümlülükleri
İşveren, iş sözleşmesine uygun olarak işçiyi çalıştırmakla yükümlüdür. İşverenin işçiye karşı başlıca hak ve yükümlülükleri şunlardır:
- İşçiyi iş sözleşmesine uygun olarak çalıştırmak
- İşçinin ücretini zamanında ve tam olarak ödemek
- İşçinin çalışma koşullarını güvenli hale getirmek
- İşçinin sosyal güvenlik haklarını sağlamak
İşçinin Hak ve Yükümlülükleri
İşçi, iş sözleşmesine uygun olarak iş görmekle yükümlüdür. İşçinin işverene karşı başlıca hak ve yükümlülükleri şunlardır:
- İş sözleşmesine uygun olarak iş görmek
- İşverenin talimatlarına uymak
- İşyerinde iş güvenliği kurallarına uymak
- İşverene karşı sadakat yükümlülüğü ile bağlı olmak
Çalışma Süreleri ve Tatiller
İşçiler, haftalık en çok 45 saat olmak üzere çalıştırılamaz. Çalışma süresi, günlük en çok 10 saat olarak belirlenmiştir. Ancak, bu süre, işverenin talebi ve işçinin yazılı onayı ile 12 saate kadar uzatılabilir.
İşçilere, her yıl en az 14 gün yıllık ücretli izin verilir. Yıllık ücretli izin, işçinin fiilen çalıştığı süreye göre hesaplanır. İşçi, yıllık ücretli iznini işverenin izni ile her zaman kullanabilir.
Ücret
Ücret, işçinin iş görme karşılığında işverenden aldığı para ve diğer maddî menfaatlerdir. Ücret, işçinin işyerinde çalıştığı süreye, işyerinde yaptığı işe ve işçinin niteliklerine göre belirlenir.
İşçinin ücreti, en geç ayda bir defa ödenir. Ücret, işçiye nakden veya başka bir surette ödenebilir.
İş Sağlığı ve Güvenliği
İşveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür. İşveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almak için gerekli olan her türlü tedbiri almakla ve araçları sağlamakla yükümlüdür.
İşçi de, iş sağlığı ve güvenliği konusunda işverenin talimatlarına uymakla yükümlüdür. İşçi, işyerinde iş güvenliği kurallarına uymak zorundadır.
İşveren ve İşçinin Sorumlulukları
İşveren, işçinin iş sözleşmesinden doğan borçlarını yerine getirmemesi halinde, işçinin uğradığı zararı tazmin etmekle yükümlüdür. İşçi de, iş sözleşmesinden doğan borçlarını yerine getirmemesi halinde, işverenin uğradığı zararı tazmin etmekle yükümlüdür.
İş Sözleşmesinin Sona Ermesi
İş sözleşmesi, işçinin veya işverenin haklı nedenle fesih hakkı, işçinin veya