Dehr Nedir?
Dehr, Arapça kökenli bir kelimedir. Türkçeye “zaman, çağ, dünya, ezelî zaman, kader” gibi anlamlarda geçmiştir. Dehr kelimesinin kökeni, “devirmek, döndürmek” anlamına gelen “dahr” fiilidir. Bu fiil, zaman ve dünyanın sürekli bir değişim ve dönüşüm içinde olduğunu ifade eder.
Dehr kelimesinin, İslam düşüncesinde önemli bir yeri vardır. İslam felsefesi ve tasavvufunda dehr, genellikle “kader” ve “kısmet” ile eş anlamlı olarak kullanılır. Dehr, insanların hayatlarını şekillendiren ve onların kaderlerini belirleyen bir güç olarak görülür.
Dehr Kelimesinin Anlamları
Dehr kelimesinin birçok anlamı vardır. Bu anlamları şu şekilde sıralayabiliriz:
- Zaman: Dehr, en yaygın anlamıyla “zaman” demektir. Dehr, geçmiş, şimdiki ve gelecek zamanları kapsayan, sınırsız ve sonsuz olan zamandır.
- Çağ: Dehr, belirli bir zaman dilimini ifade eden “çağ” anlamına da gelir. Örneğin, “Osmanlı dehri” veya “Cumhuriyet dehri” gibi.
- Dünya: Dehr, bazen “dünya” anlamına da kullanılır. Bu anlamda dehr, insanın yaşadığı ve geçici olan dünyayı ifade eder.
- Ezeli zaman: Dehr, bazen “ezelî zaman” anlamına da gelir. Bu anlamda dehr, sınırsız ve sonsuz olan zamandır.
- Kader: Dehr, bazen “kader” anlamına da kullanılır. Bu anlamda dehr, insanların hayatlarını şekillendiren ve onların kaderlerini belirleyen bir güçtür.
Dehr Kelimesinin İslam Düşüncesindeki Yeri
Dehr kelimesi, İslam düşüncesinde önemli bir yere sahiptir. İslam felsefesi ve tasavvufunda dehr, genellikle “kader” ve “kısmet” ile eş anlamlı olarak kullanılır. Dehr, insanların hayatlarını şekillendiren ve onların kaderlerini belirleyen bir güç olarak görülür.
İslam felsefesinde dehr, genellikle “materyalist” bir anlayışla yorumlanır. Bu anlayışa göre, dehr, evrenin ezelî ve ebedî olduğunu, bir yaratıcısının bulunmadığını savunur. Dehr, evrenin kendi içinde var olan ve kendi kendini yöneten bir güçtür.
İslam tasavvufunda dehr, genellikle “kader” ve “kısmet” ile eş anlamlı olarak kullanılır. Tasavvufa göre, dehr, insanın kaderini belirleyen ve onun hayatını şekillendiren bir güçtür. Dehr, Allah’ın iradesi doğrultusunda işler ve insanın başına gelen her şey, dehrin takdiridir.
Dehr Kelimesinin Şiirde Kullanımı
Dehr kelimesi, Türk edebiyatında da yaygın olarak kullanılan bir kelimedir. Özellikle divan edebiyatında dehr, genellikle “kader” ve “kısmet” ile eş anlamlı olarak kullanılır.
Divan şairleri, dehri genellikle acımasız ve yıkıcı bir güç olarak tasvir ederler. Dehr, insanların hayatlarını altüst eden, onları mutluluktan mutsuzluğa sürükleyen bir güçtür.
Divan edebiyatında dehr kelimesiyle ilgili birçok örnek verilebilir. Örneğin, Fuzuli’nin “Dehrin bir oyunudur bu dünya, yalan” dizesi, dehrin acımasızlığını ve yıkıcılığını ifade eder.
Dehr Kelimesinin Günümüz Türkçesinde Kullanımı
Dehr kelimesi, günümüz Türkçesinde de yaygın olarak kullanılan bir kelimedir. Ancak, günümüz Türkçesinde dehr kelimesinin anlamı daha çok “zaman” ile sınırlıdır.
Günümüzde insanlar, dehri genellikle “değişim ve dönüşüm” ile ilişkilendirirler. Dehr, insanların hayatlarını sürekli olarak değiştiren ve dönüştüren bir güç olarak görülür.
Sonuç
Dehr kelimesi, Arapça kökenli bir kelimedir. Türkçeye “zaman, çağ, dünya, ezelî zaman, kader” gibi anlamlarda geçmiştir. Dehr kelimesinin, İslam düşüncesinde önemli bir yeri vardır. İslam felsefesi ve tasavvufunda dehr, genellikle “kader” ve “kısmet” ile eş anlamlı olarak kullanılır. Dehr, insanların hayatlarını şekillendiren ve onların kaderlerini belirleyen bir güç olarak görülür.