Gaslighting Nedir?
Gaslighting, bir kişinin kendi akıl sağlığını veya gerçekliğini sorgulayacak derecede psikolojik olarak manipüle edilmesi olarak tanımlanan bir psikolojik manipülasyon ve taciz yöntemidir. Bireyde veya seçilen grupta şüphe uyandırma, kalıcı inkâr, çelişki ve yalan yoluyla peyderpey dikte edilir ve fark edilmesi kimi zaman güçtür.
Gaslighting’in Tarihçesi
Gaslighting terimi, 1938 yılında Patrick Hamilton’ın “Gaslight” adlı oyunundan gelmektedir. Oyunda, Max adlı bir adam, karısı Paula’yı, evin ışıklarının kısıldığını veya kaybolduğunu hayal ettiğini düşünmesi için manipüle eder. Max, Paula’nın akıl sağlığını sorgulamasına ve sonunda ona inanmasına neden olur.
Gaslighting’in Türleri
Gaslighting, çeşitli şekillerde yapılabilir. Bazı yaygın gaslighting türleri şunlardır:
- Yalan söylemek: Gaslighter, mağdurun hafızasını veya gerçekliğini uyuşturacak şekilde yalan söyler. Örneğin, mağdur bir şey yaptığını hatırladığında, gaslighter bunun asla olmadığını veya farklı bir şekilde olduğunu söyler.
- İnkar etmek: Gaslighter, mağdurun deneyimlerini veya duygularını inkar eder. Örneğin, mağdur bir şeyden rahatsız olduğunu söylediğinde, gaslighter bunun olmadığını veya mağdurun aşırı hassas olduğunu söyler.
- Büyütmek veya küçümsemek: Gaslighter, mağdurun duygularını veya deneyimlerini abartabilir veya küçümseyebilir. Örneğin, mağdur bir hata yaptığında, gaslighter bunun çok büyük bir hata olduğunu veya mağdurun hiçbir şey yapamayacağına inandırır.
- Suçlamak: Gaslighter, mağduru suçlar. Örneğin, mağdur bir şeyden rahatsız olduğunu söylediğinde, gaslighter bunun mağdurun hatası olduğunu veya mağdurun onu manipüle etmeye çalıştığını söyler.
Gaslighting’in Nedenleri
Gaslighting, çeşitli nedenlerle yapılabilir. Bazı yaygın nedenler şunlardır:
- Kontrol: Gaslighter, mağduru kontrol etmek veya ona hükmetmek istiyor olabilir.
- Manipülasyon: Gaslighter, mağduru kendi istekleri doğrultusunda manipüle etmek istiyor olabilir.
- Zorbalık: Gaslighter, mağdura zarar vermek veya onu küçük düşürmek istiyor olabilir.
Gaslighting’in Etkileri
Gaslighting, mağdur için ciddi psikolojik etkilere sahip olabilir. Mağdur, kendi akıl sağlığını, gerçekliğini ve değer duygusunu sorgulamaya başlayabilir. Bu durum, mağdurda depresyon, anksiyete, özgüven eksikliği ve hatta travma sonrası stres bozukluğu gibi sorunlara yol açabilir.
Gaslighting’i Nasıl Fark Edebilirsiniz?
Gaslighting’i fark etmek zor olabilir, ancak dikkatli gözlem yaparak bazı ipuçları edinebilirsiniz. İşte gaslighting’i fark etmenize yardımcı olabilecek bazı işaretler:
- Mağdur, kendi deneyimlerini veya duygularını sorgulamaya başlar.
- Mağdur, gaslighter’ın söylediklerini sorgulamaktan korkar.
- Mağdur, gaslighter’dan uzaklaşmak veya onunla tartışmaktan kaçınır.
- Mağdur, özgüven eksikliği, depresyon veya anksiyete gibi sorunlar yaşar.
Gaslighting’e Karşı Neler Yapabilirsiniz?
Gaslighting’e maruz kalıyorsanız, yapabileceğiniz bazı şeyler şunlardır:
- Diğerlerinden yardım alın. Güvendiğiniz bir arkadaşınıza, aile üyenize veya terapiste durumu anlatın.
- Gaslighter’dan uzaklaşın. Gaslighter’la etkileşiminizi en aza indirmeye çalışın.
- Kendinize güvenin. Kendi deneyimlerinizi ve duygularınızı önemseyin.
Gaslighting’i Önlemek
Gaslighting’i önlemek için yapabileceğiniz bazı şeyler şunlardır:
- Kendinizle ilgili farkındalığınızı artırın. Kendi deneyimlerinizi ve duygularınızı gözlemlemeye çalışın.
- Kendi sınırlarınızı belirleyin. Neleri kabul edeceğinizi ve neleri etmeyeceğiniz konusunda net olun.
- Kendinize güvenin. Kendinize ve kendi değerinize inanın.
Sonuç
Gaslighting, ciddi psikolojik etkilere sahip olabilecek bir psikolojik manipülasyon ve taciz yöntemidir. Gaslighting’e maruz kalıyorsanız, yapabileceğiniz en iyi şey yardım almak ve gaslighter’dan uzaklaşmaktır.