Oligarşi Nedir?
Oligarşi, küçük ve ayrıcalıklı bir grubun iktidarda olduğu yönetim şeklidir. Bu grup, siyasi, askerî, dinî veya finansal gruplar gibi ülkenin önde gelen gruplarından birisi olabilir. Oligarşinin üyesi ya da destekçisi olan kişi ya da grupları tanımlamak için oligark terimi kullanılır.
Oligarşi Kavramı
Oligarşi kelimesi, Yunanca “az” anlamına gelen “oligos” ve “yönetim” anlamına gelen “arkhia” kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur. İlk kez Antik Yunan’da kullanılan bu kavram, bir toplumun siyasi iktidarının küçük bir grup tarafından kontrol edildiği yönetim şeklini ifade eder.
Oligarşi Türleri
Oligarşi, farklı şekillerde sınıflandırılabilir. Bu sınıflandırmalardan biri, iktidarın hangi kritere göre elde edildiğine göre yapılan sınıflandırmadır. Bu sınıflandırmaya göre oligarşi türleri şu şekildedir:
- Aristokrasi: İktidara, soylu bir aileden gelmek gibi bir kriter temelinde sahip olunan oligarşi türüdür.
- Timokrasi: İktidara, askerlik gibi bir alandaki başarı temelinde sahip olunan oligarşi türüdür.
- Plutarşi: İktidara, zenginlik gibi bir ekonomik kriter temelinde sahip olunan oligarşi türüdür.
Diğer bir sınıflandırma, iktidarın nasıl elde edildiğine göre yapılan sınıflandırmadır. Bu sınıflandırmaya göre oligarşi türleri şu şekildedir:
- Açık oligarşi: İktidara erişimin belirli bir kritere bağlı olmadığı, herkesin bu kritere ulaşması durumunda iktidara katılabildiği oligarşi türüdür.
- Kapalı oligarşi: İktidara erişimin belirli bir kritere bağlı olduğu, bu kritere uymayanların iktidara katılamadığı oligarşi türüdür.
Oligarşi ve Demokrasi
Oligarşi, demokrasinin karşıtı olarak görülür. Demokraside, halkın egemenliği esastır ve yönetim, halkın temsilcileri tarafından yürütülür. Oligarşi ise, küçük bir grubun egemenliği esastır ve yönetim, bu grubun üyeleri tarafından yürütülür.
Oligarşi, demokrasinin ilkelerine aykırıdır. Çünkü demokraside, herkesin yönetimde söz sahibi olması gerekirken, oligarşilerde bu durum söz konusu değildir. Oligarşilerde, iktidar küçük bir grupta toplandığı için, halkın geri kalanının yönetime katılımı kısıtlanır.
Oligarşi Örnekleri
Tarih boyunca birçok ülkede oligarşi uygulamaları görülmüştür. Antik Yunan’da Sparta, Atina ve Roma gibi şehir devletlerinde oligarşi uygulamaları mevcuttu. Modern dönemde ise, Sovyetler Birliği, Çin ve Küba gibi ülkelerde oligarşi uygulamaları görülmüştür.
Oligarşi ve Türkiye
Türkiye’de de oligarşi uygulamalarına rastlamak mümkündür. Örneğin, 1960’lı yıllardan itibaren, Türkiye’de siyaset ve ekonominin belirli bir grup tarafından kontrol edildiği bir dönem yaşanmıştır. Bu dönemde, bu grubun üyeleri, iktidarı kendi çıkarları doğrultusunda kullanmışlardır.
Oligarşi ve Gelecek
Dünyanın birçok ülkesinde oligarşi uygulamaları devam etmektedir. Bu durum, demokrasinin geleceği için bir tehdit oluşturmaktadır. Oligarşi uygulamaları, halkın yönetime katılımını kısıtlayarak, demokrasinin temel ilkelerine aykırıdır.
Oligarşi ve Ekonomi
Oligarşi uygulamaları, ekonomiyi de olumsuz etkileyebilir. Çünkü oligarşilerde, iktidar küçük bir grupta toplandığı için, bu grup kendi çıkarlarını ekonomik politikalara yansıtabilir. Bu durum, toplumun diğer kesimlerinin haklarının ihlal edilmesine yol açabilir.
Oligarşi ve Toplumsal Adalet
Oligarşi uygulamaları, toplumsal adaleti de zedeleyebilir. Çünkü oligarşilerde, iktidar küçük bir grupta toplandığı için, bu grup toplumdaki diğer kesimlerden daha fazla ayrıcalık elde edebilir. Bu durum, toplumsal eşitsizliğin artmasına yol açabilir.
Oligarşi ve Çözümler
Oligarşi uygulamalarına karşı mücadele etmek için, demokrasinin güçlendirilmesi gerekmektedir. Bu amaçla, halkın yönetime katılımı artırılmalıdır. Ayrıca, iktidarın tek bir grupta toplanmasını engelleyecek önlemler alınmalıdır.
Oligarşi, demokrasinin ilkelerine aykırı bir yönetim şeklidir. Bu nedenle, oligarşi uygulamalarına karşı mücadele etmek, demokrasinin geleceği için önemlidir.ol