Pankreas Nedir?
Pankreas, karnın orta-arka bölümünde bulunan, el büyüklüğünde bir bezdir. Midenin hemen arkasında kalın bağırsağın yatay bölümünün üstünde onikiparmak bağırsağına (duodenum) yapışık şekildedir.
Pankreas, iki temel görevi olan bir organdır:
- Sindirim enzimleri üretmek: Pankreas tarafından üretilen sindirim enzimleri, proteinlerin, yağların ve karbonhidratların parçalanmasını sağlar. Bu enzimler, ince bağırsaklara pankreas kanalıyla salgılanır.
- Hormon üretmek: Pankreas, insülin ve glukagon gibi hormonları üretir. İnsülin, kan şekerinin düşürülmesine yardımcı olurken, glukagon kan şekerinin yükseltilmesine yardımcı olur.
Pankreasın Yapısı
Pankreas, dışta bir kapsül ile çevrili, içi boş bir organdır. Pankreasın içi, iki tip hücreden oluşan dokularla kaplıdır:
- Ekzokrin hücreler: Bu hücreler, sindirim enzimleri üretir.
- Endokrin hücreler: Bu hücreler, hormon üretir.
Ekzokrin hücreler, pankreasın çoğunu oluşturur. Bu hücreler, pankreas kanalına açılan küçük tüpcükler oluşturur. Tüpçüklerde üretilen sindirim enzimleri, pankreas kanalından ince bağırsaklara akar.
Endokrin hücreler, pankreasın ucunda bulunan Langerhans adacıklarında bulunur. Bu hücreler, insülin, glukagon, somatostatin ve pankreatik polipeptit gibi hormonları üretir.
Pankreasın Fonksiyonları
Pankreasın iki temel görevi vardır:
- Sindirim: Pankreas, sindirim enzimleri üreterek besinlerin parçalanmasını sağlar. Bu enzimler, proteinlerin, yağların ve karbonhidratların parçalanmasına yardımcı olur.
- Kan şekeri kontrolü: Pankreas, insülin ve glukagon gibi hormonlar üreterek kan şekeri seviyesini kontrol eder. İnsülin, kan şekerinin düşürülmesine yardımcı olurken, glukagon kan şekerinin yükseltilmesine yardımcı olur.
Sindirim Enzimleri
Pankreas tarafından üretilen sindirim enzimleri şunlardır:
- Pepsinojen: Proteinlerin parçalanmasında rol oynar.
- Tripeptidaz: Pepsinojenin parçalanmasıyla oluşan bir enzimdir. Proteinlerin parçalanmasında rol oynar.
- Amilaz: Karbonhidratların parçalanmasında rol oynar.
- Lipaz: Yağların parçalanmasında rol oynar.
Hormonlar
Pankreas tarafından üretilen hormonlar şunlardır:
- İnsülin: Kan şekerinin düşürülmesinde rol oynayan bir hormondur. İnsülin, hücrelere glikozun girmesini sağlar ve fazla şekerin depolanmasını teşvik eder.
- Glukagon: Kan şekerinin yükseltilmesinde rol oynayan bir hormondur. Glukagon, karaciğerden ve kaslardan glikozun salınmasını sağlar.
- Somatostatin: İnsülin ve glukagonun salınımını azaltan bir hormondur.
- Pankreatik polipeptit: Pankreasın salgılanmasını uyaran bir hormondur.
Pankreas Hastalıkları
Pankreasta, çeşitli nedenlerle hastalıklar gelişebilir. Pankreas hastalıklarının en yaygın olanları şunlardır:
- Pankreatit: Pankreasın iltihaplanmasıdır. Pankreatit, akut veya kronik olabilir.
- Pankreas kanseri: Pankreasın kanseridir. Pankreas kanseri, ölümcül olabilen bir hastalıktır.
- Pankreas tümörü: Pankreasta iyi huylu veya kötü huylu tümörler oluşabilir.
- Pankreas fibrozisi: Pankreasın dokularının sertleşmesidir.
- Pankreas diyabeti: Pankreasın insülin üretememesi nedeniyle gelişen bir diyabet türüdür.
Pankreas Hastalıklarının Belirtileri
Pankreas hastalıklarının belirtileri, hastalığın türüne ve şiddetine göre değişebilir. Pankreas hastalıklarının yaygın belirtileri şunlardır:
- Ağrı: Pankreasta ağrı, pankreas hastalıklarının en yaygın belirtisidir. Ağrı, karnın üst orta bölümünde veya sırtta hissedilebilir.
- Halsizlik: Pankreas hastalıklarında halsizlik ve yorgunluk hissedilebilir.
- İştahsızlık: Pankreas hastalıklarında iştahsızlık hissedilebilir.