Laksatif nedir?
Laksatifler, dışkıyı yumuşatan ve bağırsak hareketlerini artıran maddelerdir. Kabızlığı tedavi etmek ve önlemek için kullanılırlar. Laksatifler, nasıl çalıştıklarına ve sahip olabilecekleri yan etkilere göre değişkenlik gösterirler.
Laksatiflerin çalışma mekanizması
Laksatifler, dışkıyı yumuşatan ve bağırsak hareketlerini artıran iki ana mekanizmaya sahiptir:
- Su tutma: Bu tür laksatifler, bağırsaklarda su tutulmasını artırarak dışkının yumuşamasını sağlarlar. Bu tür laksatiflere örnek olarak magnezyum sülfat, laktüloz ve polietilen glikol verilebilir.
- Bağırsak hareketlerini artırma: Bu tür laksatifler, bağırsak kaslarının hareketlerini artırarak dışkının daha hızlı atılmasını sağlarlar. Bu tür laksatiflere örnek olarak senna, bisacodyl ve cascara sagrada verilebilir.
Laksatiflerin sınıflandırılması
Laksatifler, çalışma mekanizmalarına göre aşağıdaki gibi sınıflandırılabilirler:
- Yumuşatıcı laksatifler: Bu tür laksatifler, dışkıyı yumuşatarak bağırsaklardan geçişini kolaylaştırırlar. Örnekler: magnezyum sülfat, laktüloz, polietilen glikol
- Osmotik laksatifler: Bu tür laksatifler, bağırsaklarda su tutulmasını artırarak dışkının yumuşamasını sağlarlar. Örnekler: magnezyum sülfat, laktüloz, polietilen glikol, sodyum bikarbonat
- Stimülant laksatifler: Bu tür laksatifler, bağırsak kaslarının hareketlerini artırarak dışkının daha hızlı atılmasını sağlarlar. Örnekler: senna, bisacodyl, cascara sagrada, aloe vera
- Safra tuzları: Bu tür laksatifler, safra tuzlarını artırarak dışkının yumuşamasını sağlarlar. Örnekler: kolestyramin, kolestiramin/colesevelam
- Enzim laksatifler: Bu tür laksatifler, sindirim enzimlerini artırarak dışkının daha kolay parçalanmasını sağlarlar. Örnekler: pankreatik enzimler
Laksatiflerin kullanımı
Laksatifler, kabızlığın tedavisinde ve önlenmesinde kullanılır. Kabızlık, dışkılama sıklığındaki azalma, dışkının sertleşmesi veya dışkının zor atılması olarak tanımlanabilir. Kabızlık, birçok farklı nedenden kaynaklanabilir, ancak en yaygın nedenleri arasında yetersiz lif alımı, yetersiz sıvı alımı, hareketsiz yaşam tarzı ve bazı ilaçlar yer alır.
Laksatifler, kabızlığın tedavisinde genellikle kısa süreli olarak kullanılırlar. Kronik kabızlığı olan kişilerde, laksatifler kalıcı olarak kullanılmamalıdır. Laksatiflerin uzun süreli kullanımı, bağırsak hareketlerini etkileyerek bağırsak fonksiyonlarının bozulmasına neden olabilir.
Laksatiflerin yan etkileri
Laksatiflerin yan etkileri, laksatifin türüne ve dozuna göre değişkenlik gösterir. Laksatiflerin olası yan etkileri arasında şunlar yer alır:
- Gastrointestinal rahatsızlıklar: Bulantı, kusma, karın ağrısı, gaz ve ishal
- Dehidrasyon: Laksatifler, bağırsaklardan su atımını artırarak dehidrasyona neden olabilir. Bu nedenle, laksatif kullanan kişiler bol miktarda sıvı tüketmelidir.
- Elektrolit dengesizlikleri: Laksatifler, bağırsaklardan elektrolitlerin atımını artırarak elektrolit dengesizliklerine neden olabilir. Bu nedenle, laksatif kullanan kişiler elektrolit değerlerini düzenli olarak kontrol ettirmelidir.
- Diğer yan etkiler: Laksatiflerin daha nadir görülen yan etkileri arasında baş ağrısı, baş dönmesi, alerjik reaksiyonlar ve kalp ritim bozuklukları yer alır.
Laksatiflerin kullanımıyla ilgili dikkat edilmesi gerekenler
Laksatifler, doktor tavsiyesi olmadan kullanılmamalıdır. Laksatifler, özellikle hamile ve emziren kadınlar, çocuklar ve yaşlılarda dikkatli kullanılmalıdır.
Laksatifler, aşağıdaki durumlarda kullanılmamalıdır:
- **Acil ameliyat geçiren kişilerde
- **Bağırsak tıkanıklığı olan kişilerde
- **Bağırsak perforasyonu olan kişilerde
- **İrritabl bağırsak sendromu olan kişilerde
- **Crohn hastalığı veya ülseratif kolit gibi inflamatuar bağı