Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB)
Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), travmatik bir olayın yaşanmasından sonra ortaya çıkan bir ruhsal bozukluktur. Travmatik olay, kişinin hayatını tehdit eden, ona veya sevdiklerine zarar veren, veya onu dehşete düşüren bir olaydır. Travmatik olaylara örnek olarak savaş, doğal afetler, kazalar, cinsel saldırı, fiziksel saldırı, işkence, terör saldırıları ve şiddete maruz kalmak verilebilir.
TSSB, travmatik olayın yaşanmasından sonraki ilk birkaç ay içinde ortaya çıkabileceği gibi, yıllar sonra da ortaya çıkabilir. TSSB’nin yaygın belirtileri şunlardır:
- Travmatik olayın tekrar tekrar hatırlanması (flashback’ler)
- Travmatik olayı hatırlatan durumlardan kaçınma
- Uykuya dalma veya uykuda kalma güçlüğü
- Aşırı irkilme
- Anksiyete ve sıkıntı
- Kişilik değişiklikleri
TSSB, kişinin günlük yaşamını önemli ölçüde etkileyen bir bozukluktur. İş, okul, sosyal ilişkiler ve genel yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir.
TSSB’nin Nedenleri
TSSB’nin kesin nedeni henüz tam olarak anlaşılamamıştır. Ancak, travmatik olayın yaşandığı sırada kişinin yaşadığı stres ve korkunun, beyindeki nörotransmitter sistemlerini ve sinir hücrelerini etkilediği düşünülmektedir. Bu değişiklikler, TSSB’nin belirtilerine yol açmaktadır.
TSSB’nin gelişme riskini artıran faktörler şunlardır:
- Travmatik olayın şiddeti ve süresi
- Travmatik olayın kişinin yaşına veya ruhsal durumuna uygunluğu
- Travmatik olayın ardından kişinin aldığı destek
TSSB’nin Tanısı
TSSB’nin tanısı, kişinin yaşadığı belirtilere ve travmatik bir olay yaşayıp yaşamadığına bakılarak konulur. TSSB’nin tanısı için kullanılan en yaygın tanı aracı, Amerikan Psikiyatri Birliği’nin yayınladığı DSM-5 tanı kılavuzudur.
TSSB’nin Tedavisi
TSSB’nin tedavisinde, ilaç tedavisi ve psikoterapi olmak üzere iki temel yaklaşım kullanılır.
İlaç tedavisi, TSSB’nin belirtilerini azaltmaya yardımcı olmak için kullanılır. TSSB tedavisinde kullanılan ilaçlar arasında antidepresanlar, anksiyolitikler ve antikonvülzanlar bulunur.
Psikoterapi, TSSB’nin nedenlerini ve belirtilerini anlamaya yardımcı olmak için kullanılır. TSSB tedavisinde kullanılan psikoterapi yöntemleri arasında bilişsel davranışçı terapi (BDT), maruz bırakma terapisi ve grup terapisi bulunur.
BDT, kişinin travmatik olayla ilgili düşüncelerini ve davranışlarını değiştirmeyi amaçlayan bir terapi yöntemidir. BDT, kişinin travmatik olayla ilgili olumsuz düşünce ve inançlarını değiştirmesine, travmatik olayla başa çıkma becerilerini geliştirmesine ve günlük yaşamına geri dönmesine yardımcı olur.
Maruz bırakma terapisi, kişinin travmatik olayı yeniden canlandırmasını ve bu olayın duygusal etkileriyle başa çıkmasını amaçlayan bir terapi yöntemidir. Maruz bırakma terapisi, kişinin travmatik olayla ilgili anılarını, düşüncelerini ve duygularını güvenli bir ortamda yeniden deneyimlemesine yardımcı olarak, bu anıların ve duyguların kontrolünü ele almasını sağlar.
Grup terapisi, TSSB’li kişilerin birbirlerinden destek almalarını ve deneyimlerini paylaşmalarını sağlayan bir terapi yöntemidir. Grup terapisi, TSSB’li kişilerin yalnız olmadıklarını hissetmelerine ve travmatik olayla başa çıkma becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur.
TSSB’nin Önlenmesi
TSSB’nin önlenmesi için, travmatik olaylara maruz kalma riskini azaltmak önemlidir. Bu amaçla, aşağıdaki önlemler alınabilir:
- Doğal afetlere karşı hazırlıklı olmak
- Kazaları önlemek için gerekli önlemleri almak
- Şiddet ve istismara karşı farkındalık yaratmak
TSSB’li kişilere destek olmak da önemlidir. Bu amaçla, TSSB’li kişilerin yakınlarının ve arkadaşlarının onlarla iletişim halinde olması ve onlara destek olması önemlidir.
TSSB’nin Sonuçları
TSSB, kişinin günlük yaşamını önemli ölçüde etkileyen bir bozukluktur. İş, okul, sosyal ilişkiler ve genel yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. TSSB’nin sonuçları şunlardır:
- İş ve okul performansında düşüş
- Sosyal izolasyon
- İlişki sorunları
- Madde bağımlılığı
- İntiharı düşünme veya girişimde bulunma
TSSB’li kişiler, tedavi ile belirtilerini kontrol altına alabilir ve normal bir yaşam sürebilirler.