Tezkiye Nedir?
Tezkiye, Arapça kökenli bir kelimedir ve “temizlemek, arıtmak, temize çıkarmak” anlamına gelir. İslam’da, tezkiye kavramı hem fıkıh hem de tasavvuf alanında önemli bir yere sahiptir.
Fıkıhta Tezkiye
Fıkıhta tezkiye, şahidin adalet vasfını taşıyıp taşımadığının hâkim tarafından soruşturulmasıdır. Şahitlik, İslam hukukunda önemli bir yere sahiptir. Bir davada şahitlik yapan kişinin adaletli ve güvenilir olması gerekir. Bu nedenle, hâkim, şahit hakkında bilgi sahibi olan kişilerden onun adaletli olup olmadığını araştırır. Bu araştırmaya “tezkiye” adı verilir.
Tezkiye, şahidin şahitliğinin kabul edilmesinin ön koşuludur. Eğer şahit hakkında olumsuz bir görüş bildirilirse, şahitlik reddedilir.
Tezkiye, şahit hakkında aşağıdaki hususları araştırır:
- Şahidin inanç ve ibadet hayatı
- Şahidin ahlak ve karakteri
- Şahidin geçmişte işlediği suçlar
- Şahidin şahitlik konusundaki kanaati
Tezkiye yapan kişiler, şahit hakkında olumlu veya olumsuz görüş bildirebilirler. Olumlu görüşe “ta’dîl”, olumsuz görüşe “cerh” adı verilir.
Ta’dîl, şahidin adaletli ve güvenilir olduğunu ifade eder. Cerh ise, şahidin adaletli ve güvenilir olmadığını ifade eder.
Tasavvufta Tezkiye
Tasavvufta tezkiye, nefsin maddî ve mânevî kirlerden arındırılması anlamına gelir. Tasavvuf ehli, tezkiyeyi, insanın Allah’a ulaşmasının en önemli yolu olarak görürler.
Tezkiye, bir süreçtir ve bu süreç boyunca insan, nefsinin olumsuz özelliklerini yok etmeye çalışır. Bu özellikler arasında, kibir, hırs, öfke, şehvet, kıskançlık gibi özellikler yer alır.
Tezkiye, nefsin arınması için çeşitli yollarla gerçekleştirilir. Bu yollardan bazıları şunlardır:
- İbadet: İbadet, nefsin arınması için en önemli yollardan biridir. Namaz, oruç, zekat, hac gibi ibadetler, insanı Allah’a yaklaştırır ve nefsin olumsuz özelliklerini azaltır.
- Zikir: Zikir, Allah’ı anmak ve hatırlamaktır. Zikir, insanı Allah’a yakınlaştırır ve nefsin olumsuz özelliklerini yok etmeye yardımcı olur.
- Sohbet: Sohbet, mürşid veya âlimlerle birlikte olmaktır. Sohbet, insanın nefsini tanımasına ve onu aşmasına yardımcı olur.
- Mücadele: Mücadele, nefsin olumsuz özelliklerine karşı verilen mücadeledir. İnsan, nefsiyle mücadele ederek onu aşmaya çalışır.
Tezkiye, insanın Allah’a ulaşmasının en önemli yoludur. Bu nedenle, tasavvuf ehli, tezkiyeyi önemle vurgularlar.
Tezkiye ve Günahlar
Tezkiye, sadece nefsin maddî ve mânevî kirlerinden arındırılmasını ifade eder. Bu kirler arasında, günahlar da yer alır. Ancak, tezkiye ile günahlar tamamen yok olmaz. Günahların affedilmesi için tövbe etmek gerekir.
Tezkiye, insanın günahlara karşı direnme gücünü arttırır. Bu nedenle, tezkiye, günahların tekrarlanmasını önlemeye yardımcı olur.
Tezkiye ve İnsanın Değişimi
Tezkiye, insanı kökten değiştiren bir süreçtir. Tezkiye sayesinde insan, nefsinin olumsuz özelliklerini yok eder ve olumlu özelliklere sahip olur.
Tezkiye sayesinde insan, aşağıdaki hususlarda değişim yaşar:
- Düşünceleri: Tezkiye, insanın düşünce yapısını değiştirir. İnsan, daha olumlu ve yapıcı düşüncelere sahip olur.
- Duyguları: Tezkiye, insanın duygularını değiştirir. İnsan, daha sakin, huzurlu ve mutlu olur.
- Eylemleri: Tezkiye, insanın eylemlerini değiştirir. İnsan, daha doğru ve ahlaklı eylemlerde bulunur.
Sonuç olarak, tezkiye, insanın Allah’a ulaşmasının en önemli yoludur. Bu süreç sayesinde insan, nefsinin arınmasına ve olumlu özelliklere sahip olmasına yardımcı olur.
Tezkiye ile İlgili Hadisler
- **”Mümin, günahlarından tövbe ederek, sanki hiçbir günah işlememiş gibi tertemiz olur.” (Tirmizî, Tefsîr,