Folikül Nedir?
Folikül, tek bir yumurta hücresini sarmalayan ve onu besleyip koruyan yapıdır. Her yumurtlama döneminde bir folikül olgunlaşarak yumurta hücresini serbest bırakır. Folikül aynı zamanda da östrojen salgılar.
Foliküllerin Yapısı ve İşlevi
Foliküller, yumurtalıklarda bulunan içi sıvı dolu keseciklerdir. Folikülün duvarı, dışta teka interna ve teka eksterna olmak üzere iki katmandan oluşur. Teka interna, folikülün gelişimini sağlayan hormonları salgılayan hücrelerden oluşur. Teka eksterna ise folikülü çevreleyen bağ dokusudur.
Folikülün iç kısmında ise granulosa hücreleri bulunur. Granulosa hücreleri, yumurta hücresini besleyen ve koruyan hücrelerdir. Folikülün merkezinde ise yumurta hücresi bulunur.
Foliküllerin gelişimi, hipofiz bezinden salgılanan folikül-uyarıcı hormon (FSH) ve luteinizan hormon (LH) ile düzenlenir. FSH, folikülün büyümesini ve gelişimini sağlar. LH ise yumurtlama sürecini başlatır.
Foliküllerin Evreleri
Foliküller, gelişimleri sırasında farklı evrelerden geçerler. Bu evreler şunlardır:
- Primordial folikül: Bu evrede folikül, tek bir yumurta hücresini saran birkaç hücreden oluşur.
- Primordial folikülden gelişen folikül: Bu evrede folikül, granulosa hücreleri tarafından çevrelenmeye başlar.
- Antral folikül: Bu evrede folikül, içinde sıvı dolu bir boşluk oluşur.
- Matur folikül: Bu evrede folikül, tamamen olgunlaşmıştır ve yumurtlama için hazırdır.
Yumurtlama
Yumurtlama, folikülün olgunlaşması ve yumurta hücresinin serbest bırakılması sürecidir. Yumurtlama, her ay hipofiz bezinden salgılanan LH hormonunun etkisiyle gerçekleşir. LH hormonu, folikülün çatlamasına ve yumurta hücresinin serbest bırakılmasına neden olur.
Yumurtlamadan Sonra Folikülün Gelişimi
Yumurtlamadan sonra folikül, korpus luteum (sarı cisimcik) adı verilen yapıya dönüşür. Korpus luteum, progesteron ve östrojen hormonları salgılar. Bu hormonlar, gebelik durumunda rahim iç yüzeyini döllenen yumurtanın yerleşmesi için hazırlar.
Döllenme gerçekleşmezse korpus luteum, yaklaşık 14 gün içinde parçalanır. Bu parçalanma sonucunda korpus albicans (beyaz cisimcik) adı verilen yapı oluşur.
Folikül Kistleri
Foliküller bazen normalden daha büyük boyutlara ulaşabilirler. Bu duruma folikül kisti adı verilir. Folikül kistleri, genellikle üreme çağındaki kadınlarda görülür.
Folikül kistleri genellikle iyi huylu olup herhangi bir belirtiye neden olmazlar. Ancak bazı durumlarda ağrı, karında şişlik veya adet düzensizliği gibi belirtilere neden olabilirler.
Folikül kistleri genellikle tedaviye gerek duymadan kendiliğinden kaybolurlar. Ancak bazı durumlarda kistin boyutu çok büyükse veya belirtilere neden oluyorsa cerrahi müdahale gerekebilir.
Foliküllerin Hastalıkları
Foliküller, çeşitli hastalıklara neden olabilirler. Bu hastalıklardan bazıları şunlardır:
- Foliküler kist hipertansiyonu: Bu hastalık, foliküllerin aşırı büyümesi ve hormon salgılamasına neden olur. Bu durum, yüksek tansiyona, baş ağrısına, görme bozukluğuna ve böbrek fonksiyon bozukluğuna neden olabilir.
- Polikistik over sendromu (PCOS): Bu hastalık, yumurtalıklarda çok sayıda folikülün gelişmesine neden olur. PCOS, adet düzensizliği, kısırlık, tüylenme ve kilo alımına neden olabilir.
- Anovulasyon: Bu durum, yumurtlama olmamasıdır. Anovulasyon, kısırlığa neden olabilir.
Foliküllerin Tedavisi
Foliküllerin tedavisi, hastalığın nedenine göre değişir. Folikül kistleri genellikle tedaviye gerek duymadan kendiliğinden kaybolurlar. Ancak bazı durumlarda kistin boyutu çok büyükse veya belirtilere neden oluyorsa cerrahi müdahale gerekebilir.
Foliküler kist hipertansiyonu ve PCOS gibi hastalıklar, hormon tedavisi ile tedavi edilebilir.