Fiil Ehliyeti Nedir?
Fiil ehliyeti, kişinin kendi fiilleriyle hak edinebilme ve borç altına girebilme ehliyetidir. Başka bir deyişle, fiil ehliyeti, kişinin kendi davranışları sonucunda hukuki sonuçlar doğurabilmesini sağlayan ehliyettir.
Fiil ehliyeti, Türk Medeni Kanununun 9 ila 16. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Bu kanun maddelerine göre, fiil ehliyetine sahip olmak için iki şart aranır:
- Ayırt etme gücü: Kişinin, yaptığı fiilin hukuki sonuçlarını anlayabilme ve bu sonuçlarına katlanma yeteneğine sahip olması gerekir.
- Erginlik: Kişinin, onsekiz yaşını doldurmuş olması gerekir.
Ayırt Etme Gücü
Ayırt etme gücü, kişinin yaptığı fiilin hukuki sonuçlarını anlayabilme ve bu sonuçlarına katlanma yeteneğidir. Ayırt etme gücüne sahip olmayan kişiler, fiil ehliyetinden yoksundurlar.
Ayırt etme gücü, kişinin yaşı, zekası, eğitim durumu, çevresi gibi faktörlere göre değişebilir. Ancak, genel olarak, kişinin 15 yaşına kadar ayırt etme gücüne sahip olduğu kabul edilir.
Erginlik
Erginlik, kişinin onsekiz yaşını doldurmasıdır. Erginlik yaşını dolduran kişiler, fiil ehliyetine sahip olurlar.
Erginlik yaşını doldurmadan önce, kişilerin fiil ehliyeti sınırlıdır. Bu kişiler, ancak ergin kişilere tanınan hakların sınırlı bir kısmını kullanabilirler.
Fiil Ehliyetinin Kazanılması
Fiil ehliyeti, iki şekilde kazanılabilir:
- Doğal Olarak: Kişi, onsekiz yaşını doldurarak fiil ehliyetine doğal olarak sahip olur.
- Kural Dışı Olarak: Kişi, mahkeme kararıyla fiil ehliyetine sahip olabilir. Bu durum, ancak kişinin ayırt etme gücünü kazanması veya ergin olması halinde mümkündür.
Fiil Ehliyetinin Kaybedilmesi
Fiil ehliyeti, iki şekilde kaybedilebilir:
- Ölüm: Kişinin ölümü halinde, fiil ehliyeti de sona erer.
- Kısıtlama: Kişi, akıl hastalığı, akıl zayıflığı, sarhoşluk veya uyuşturucu madde etkisi altında olma gibi nedenlerle kısıtlanırsa, fiil ehliyetini kaybeder.
Fiil Ehliyeti Türleri
Fiil ehliyeti, tam ve sınırlı olmak üzere iki şekilde sınıflandırılabilir.
Tam Fiil Ehliyetine Sahip Kişiler
- Ayırt etme gücüne ve erginliğe sahip olan kişiler, tam fiil ehliyetine sahiptirler.
- Bu kişiler, kendi fiilleriyle hak edinebilme ve borç altına girebilme konusunda tam yetkilidirler.
Sınırlı Fiil Ehliyetine Sahip Kişiler
- Ayırt etme gücüne sahip olan ancak ergin olmayan kişiler, sınırlı fiil ehliyetine sahiptirler.
- Bu kişiler, ancak ergin kişilere tanınan hakların sınırlı bir kısmını kullanabilirler.
Sınırlı Fiil Ehliyetine Sahip Kişilerin Yapabileceği İşlemler
Sınırlı fiil ehliyetine sahip kişiler, aşağıdaki işlemleri yapabilirler:
- Kendi ihtiyaçlarını karşılayacak kadar mal edinebilir ve borçlanabilirler.
- Kendi el emeğiyle ürettikleri ürünleri satabilirler.
- Miras alabilirler.
- Evlenmek için izin almak zorundadırlar.
Sınırlı Fiil Ehliyetine Sahip Kişilerin Yapamayacağı İşlemler
Sınırlı fiil ehliyetine sahip kişiler, aşağıdaki işlemleri yapamazlar:
- Kendi başına evlenemezler.
- Kendi adına taşınmaz mal satın alamazlar.
- Kendi adına ticari işletme kuramaz ve yönetemezler.
- Kendi adına borç altına giremezler.
Fiil Ehliyetinin Hukuki Sonuçları
Fiil ehliyeti, kişinin hukuki hayatında önemli sonuçlar doğurur. Fiil ehliyetine sahip kişiler, kendi fiilleriyle hak edinebilme ve borç altına girebilme konusunda tam yetkilidirler. Bu kişiler, kendi davranışları sonucunda meydana gelen hukuki sonuçlardan sorumludur.
Fiil ehliyetinin bulunmaması veya sınırlı olması halinde, kişinin hukuki hayatında bazı kısıtlamalar söz konusu olur. Örneğin, sınırlı fiil ehliyetine sahip kişiler,