Gabin Nedir?
Gabin, hukukta, iki taraflı bir sözleşmede, bir tarafın diğerinin zayıflığını istismar ederek edimler arasında aşırı değer farkı yaratarak onu sömürmesine denir. Gabin, sözleşmenin geçersizliği sonucunu doğuran bir hukuki kavramdır.
Gabinin Unsurları
Gabinin varlığı için aşağıdaki unsurların birlikte gerçekleşmesi gerekir:
- Sözleşmenin iki taraflı olması: Gabin, yalnızca iki taraflı sözleşmelerde söz konusu olabilir. Tek taraflı sözleşmelerde, gabin hükümleri uygulanamaz.
- Edimler arasında aşırı değer farkının bulunması: Gabin, yalnızca edimler arasında aşırı değer farkının bulunduğu durumlarda söz konusu olabilir. Edimler arasında makul bir oranlılık mevcutsa, gabin hükümleri uygulanmaz.
- Bir tarafın zayıflığının bulunması: Gabin, yalnızca bir tarafın diğerinin zayıflığını istismar etmesi durumunda söz konusu olabilir. Taraflar arasında eşitlik mevcutsa, gabin hükümleri uygulanmaz.
Gabinin Türleri
Gabin, tarafların zayıflığının kaynağına göre iki türde incelenebilir:
- Düşüncesizlik veya tecrübesizlikten kaynaklanan gabin: Bu tür gabin, taraflardan birinin sözleşmeyi yaparken düşüncesiz veya tecrübesiz olması nedeniyle ortaya çıkar. Örneğin, bir kişi, değeri çok yüksek olan bir eşyayı, değeri çok düşük bir bedelle satın alırsa, düşüncesizlik veya tecrübesizlikten kaynaklanan gabin söz konusu olabilir.
- Zor durumda kalma halinden kaynaklanan gabin: Bu tür gabin, taraflardan birinin sözleşmeyi yaparken zor durumda olması nedeniyle ortaya çıkar. Örneğin, bir kişi, bir borcunu ödemek için, değeri çok düşük bir bedelle mal veya hizmet satın alırsa, zor durumda kalma halinden kaynaklanan gabin söz konusu olabilir.
Gabinin Hukuki Sonuçları
Gabin, sözleşmenin geçersizliğini sonucu doğurur. Gabin hükümlerine göre, gabin sözleşmesinin tarafı olan kişi, sözleşmeye bağlı olmadığını diğer tarafa bildirerek, edimini geri verebilir. Diğer taraf da, kendi edimini geri verebilir.
Gabinin İspatı
Gabinin varlığı, gabin hükümlerinden yararlanmak isteyen kişi tarafından ispat edilmelidir. Gabinin ispatı, edimler arasındaki aşırı değer farkının yanı sıra, bir tarafın zayıflığını da içermelidir.
Gabinin Önlenmesi
Gabinin önlenmesi için, tarafların sözleşmeyi yaparken dikkatli olmaları ve sözleşmenin içeriğini iyice anlamaları gerekir. Ayrıca, sözleşmenin taraflarının eşit durumda olmaları da gabinin önlenmesine yardımcı olur.
Gabinin Uygulama Alanları
Gabin hükümleri, günlük hayatımızdaki birçok sözleşmede uygulanabilir. Örneğin, satım sözleşmelerinde, kira sözleşmelerinde, hizmet sözleşmelerinde, eser sözleşmelerinde ve bağış sözleşmelerinde gabin hükümleri uygulanabilir.
Gabin Örnekleri
- A kişisi, değerini çok iyi bildiği bir tabloyu, değerinin çok altında bir fiyata B kişisinden satın alır. Bu durumda, A kişisinin düşüncesizlik veya tecrübesizlikten kaynaklanan gabin hükümlerinden yararlanması mümkündür.
- C kişisi, borcunu ödemek için, değerini çok düşük bir bedelle D kişisinden bir araba satın alır. Bu durumda, C kişisinin zor durumda kalma halinden kaynaklanan gabin hükümlerinden yararlanması mümkündür.
Gabine İlişkin Yargıtay Kararları
- Yargıtay 13. Hukuk Dairesi’nin 2019/10489 E. ve 2020/10021 K. sayılı kararında, satım sözleşmesinde, edimler arasındaki aşırı değer farkının gabine yol açabileceği belirtilmiştir.
- Yargıtay 19. Hukuk Dairesi’nin 2020/1537 E. ve 2020/1396 K. sayılı kararında, kira sözleşmesinde, kiracının zor durumda kalmasının gabine yol açabileceği belirtilmiştir.
Gabin, sözleşme özgürlüğünün sınırlandırılması anlamına gelen bir hukuki kavramdır. Gabin hükümlerinin amacı, tarafların sözleşme yaparken eşit şartlarda olmalarına ve bir tarafın diğerini sömürmesine engel olmaktır.