Şeriye ve Evkaf Vekaleti, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında kurulan ve 1924 yılında kaldırılan bir bakanlıktır. “Şeriyye” sözcüğü din işleri, “Evkaf” ise vakıflar anlamına gelmektedir. Dolayısıyla, Şeriye ve Evkaf Vekaleti, Osmanlı Devleti’nden miras kalan din işleri ve vakıflar ile ilgili görevleri üstlenen bir kurumdu.
Şeriye ve Evkaf Vekaleti’nin Tarihçesi
Şeriye ve Evkaf Vekaleti, 2 Mayıs 1920 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kurulmuştur. Bu tarihte, Osmanlı Devleti henüz yıkılmamıştı ve Ankara’da kurulan TBMM, fiilen bir hükümet işlevi görüyordu.
Vekaletin ilk vekili, Şeyhülislam Mustafa Sabri Efendi olmuştur. Sabri Efendi, aynı zamanda Osmanlı Devleti’nin son Şeyhülislamıydı. Vekalet, Sabri Efendi’nin görev süresi boyunca, Osmanlı dönemindeki uygulamaya paralel olarak, din işleri ve vakıflar ile ilgili görevleri yürütmüştür.
Sabri Efendi’nin görev süresinin ardından, Şeriye ve Evkaf Vekaleti’ne farklı isimlerde vekiller atanmıştır. Bu isimlerden bazıları şunlardır:
- Ali Rıza Efendi (1920-1922)
- Mustafa Fehmi Efendi (1922-1923)
- Mahmut Esat Efendi (1923-1924)
Şeriye ve Evkaf Vekaleti’nin Görevleri
Şeriye ve Evkaf Vekaleti’nin görevleri, “ifta”, “kaza”, “tedris”, “dinî yayın” ve “vakıfların yönetimi” şeklinde özetlenebilir.
İfta, dini konularda fetva verme yetkisidir. Şeriye ve Evkaf Vekaleti, bu yetkiyi kullanarak, halka dini konularda rehberlik yapmıştır.
Kaza, mahkemelerde davaları görme ve hüküm verme yetkisidir. Şeriye ve Evkaf Vekaleti, bu yetkiyi kullanarak, İslam hukuku çerçevesinde davaları görmüştür.
Tedris, dini konuları öğretme ve yayma işidir. Şeriye ve Evkaf Vekaleti, bu görevi yerine getirmek için, medreseler ve dini eğitim kurumları açmıştır.
Dinî yayın, dini konuları içeren kitap, dergi ve diğer yayınları hazırlama ve yayma işidir. Şeriye ve Evkaf Vekaleti, bu görevi yerine getirmek için, dini yayınevleri ve matbaalar kurmuştur.
Vakıfların yönetimi, vakıfların mallarını koruma ve değerlendirme işidir. Şeriye ve Evkaf Vekaleti, bu görevi yerine getirmek için, vakıflar müdürlüğü ve diğer kurumları kurmuştur.
Şeriye ve Evkaf Vekaleti’nin Kaldırılması
Şeriye ve Evkaf Vekaleti, 1924 yılında kaldırılmıştır. Bu kararın alınmasında, laik bir devlet düzeni kurmak isteyen Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşlarının etkisi olmuştur.
Şeriye ve Evkaf Vekaleti’nin kaldırılması, Türkiye’de din ve devlet işlerinin ayrılması sürecinin önemli bir adımı olmuştur.
Şeriye ve Evkaf Vekaleti’nin Önemi
Şeriye ve Evkaf Vekaleti, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında önemli bir rol oynamıştır. Vekalet, Osmanlı döneminden miras kalan din işleri ve vakıflar ile ilgili görevleri yürüterek, toplumun dini ihtiyaçlarını karşılamıştır.
Vekalet, ayrıca, laik bir devlet düzeni kurmak isteyen Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşlarına, bu konuda önemli bir destek sağlamıştır.
Şeriye ve Evkaf Vekaleti’nin Sonrası
Şeriye ve Evkaf Vekaleti’nin kaldırılmasının ardından, din işleri ve vakıflar ile ilgili görevler, farklı kurumlara verilmiştir.
Din işleri ile ilgili görevler, Diyanet İşleri Başkanlığı’na verilmiştir. Vakıflar ile ilgili görevler ise, Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne verilmiştir.
Şeriye ve Evkaf Vekaleti’nin kaldırılması, Türkiye’de din ve devlet işlerinin ayrılması sürecinin önemli bir adımı olmuştur. Bu süreç, günümüzde de devam etmektedir.