Hamse Nedir?
Hamse, bir şairin beş mesnevisinin bir araya gelmesinden oluşan eserdir. Farsça “beş” anlamına gelen “hamse” kelimesinden türemiştir. Divan edebiyatında yaygın olarak kullanılan bir türdür.
Hamseler genellikle aşk, kahramanlık, dinî ve tasavvufî konular üzerine yazılmıştır. Ancak, bazı hamselerde tarih, siyaset, felsefe gibi konular da işlenmektedir.
Hamselerin en önemli özelliği, her bir mesnevisinin bir diğeriyle ilişkili olmasıdır. Örneğin, bir hamsedeki ilk mesnevi, kahramanın doğumundan gençliğine kadar olan hayatını anlatırken, ikinci mesnevi onun kahramanlıklarını, üçüncü mesnevi aşkını, dördüncü mesnevi dinî veya tasavvufî görüşlerini, beşinci mesnevi ise ölümünden sonrasını anlatır.
Hamselerin tarihçesi, Fars edebiyatına kadar uzanmaktadır. Fars edebiyatında hamse türünün kurucusu olarak Nizami Gencevi kabul edilir. Nizami’nin “Leyla ile Mecnun”, “Hamse-i İskenderi”, “Şehnâme-i Firdevsi” ve “Esrarname” adlı mesnevilerinden oluşan hamse, Türk edebiyatında da büyük bir etkisi olmuştur.
Türk Edebiyatında Hamse
Türk edebiyatında hamse yazma geleneği, 16. yüzyılda başlamıştır. Bu dönemde, Ali Şir Nevai, Fuzuli, Baki, Nev’i gibi şairler hamse yazmışlardır.
Ali Şir Nevai’nin “Mecalisün Nefais”, “Hamse-i Nevai” ve “Muhabbetname” adlı eserlerinden oluşan hamse, Türk edebiyatında yazılmış ilk hamselerden biridir. Nevai’nin hamsesi, aşk, kahramanlık, dinî ve tasavvufî konuları işleyen bir eserdir.
Fuzuli’nin “Leyla ile Mecnun”, “Şah İsmail Hatayi”, “Su Kasidesi” ve “Divan-ı Fuzuli” adlı eserlerinden oluşan hamse, Türk edebiyatında yazılmış en önemli hamselerden biridir. Fuzuli’nin hamsesi, aşkın ve özlemin en güzel anlatımlarından biridir.
Baki’nin “Hayrabat”, “Divan-ı Baki”, “Seyfiyye” ve “Ferhad ile Şirin” adlı eserlerinden oluşan hamse, Türk edebiyatında yazılmış en başarılı hamselerden biridir. Baki’nin hamsesi, aşk, kahramanlık ve tasavvuf konularını işleyen bir eserdir.
Nev’i’nin “Divan-ı Nev’i”, “Hadikatü’s-Süedâ”, “Hayriye” ve “Tuhfetü’l-Havâs” adlı eserlerinden oluşan hamse, Türk edebiyatında yazılmış son büyük hamselerden biridir. Nev’i’nin hamsesi, aşk, kahramanlık, dinî ve tasavvufî konuları işleyen bir eserdir.
Hamselerin Türk edebiyatında önemli bir yeri vardır. Bu eserler, Türk edebiyatında aşk, kahramanlık, dinî ve tasavvufî konuların gelişimine önemli katkılarda bulunmuştur.
Hamselerin Özellikleri
Hamselerin başlıca özellikleri şunlardır:
- Her bir mesnevisi bir diğeriyle ilişkilidir.
- Genellikle aşk, kahramanlık, dinî ve tasavvufî konular üzerine yazılmıştır.
- yüzyıldan itibaren Türk edebiyatında yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Hamselerin Türleri
Hamselerin türleri, işledikleri konulara göre şu şekilde sınıflandırılabilir:
- Aşk hamseleri: Leyla ile Mecnun, Ferhad ile Şirin, Hüsrev ile Şirin gibi eserler bu türde yazılmıştır.
- Kahramanlık hamseleri: Şehname-i Firdevsi, İskendername, Manzum Şehname gibi eserler bu türde yazılmıştır.
- Dinî ve tasavvufî hamseleri: Mecalisün Nefais, Esrarname, Hadikati’s-Süedâ gibi eserler bu türde yazılmıştır.
Hamselerin Önemi
Hamselerin Türk edebiyatında önemli bir yeri vardır. Bu eserler, Türk edebiyatında aşk, kahramanlık, dinî ve tasavvufî konuların gelişimine önemli katkılarda bulunmuştur. Ayrıca, hamselerin dil ve üslup özellikleri,