Pankreas İltihabı (Pankreatit)
Pankreas, üst karın bölgesinde bulunan, hem sindirim hem de hormon üretiminde önemli rol oynayan bir organdır. Pankreasın iltihaplanmasına pankreatit denir. Pankreatit, akut ve kronik olmak üzere iki ana tipe ayrılır.
Akut Pankreatit
Akut pankreatit, pankreasta ani ve şiddetli bir iltihaplanma durumudur. Genellikle birkaç gün içinde kendiliğinden iyileşir, ancak bazı durumlarda ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Akut pankreatitin en yaygın nedeni, pankreasın kendi ürettiği sindirim enzimlerinin pankreasın kendisine zarar vermesi (özotoksinasyon) olayıdır. Bu olaya genellikle safra taşları neden olur. Safra taşları, pankreas kanalını tıkayarak buradan geçen sindirim enzimlerinin pankreasa geri dönmesine neden olur. Bu durum, pankreasın kendi enzimleri tarafından zarar görmesine yol açar.
Akut pankreatitin diğer nedenleri arasında şunlar yer alır:
- Alkol kullanımı
- Safra kesesi ameliyatı
- Bazı ilaçlar (ör. kortikosteroidler, lityum, bazı kemoterapi ilaçları)
- Genetik hastalıklar (örneğin, kistik fibroz)
- Bazı enfeksiyonlar (örneğin, bakteriyel enfeksiyonlar, bazı parazit enfeksiyonları)
Kronik Pankreatit
Kronik pankreatit, pankreasta uzun süreli bir iltihaplanma durumudur. Akut pankreatit ataklarının tekrarlanması, pankreasın kalıcı hasar görmesine ve fonksiyon kaybına neden olabilir.
Kronik pankreatitin en yaygın nedeni, alkol kullanımıdır. Alkol, pankreasın kendisine zarar veren serbest radikaller üretir. Bu serbest radikaller, pankreasın hücrelerini ve dokularını tahrip eder.
Kronik pankreatitin diğer nedenleri arasında şunlar yer alır:
- Safra taşları
- Bazı ilaçlar (örneğin, kortikosteroidler, lityum, bazı kemoterapi ilaçları)
- Genetik hastalıklar (örneğin, kistik fibroz)
Pankreas İltihabının Belirtileri
Pankreas iltihabının belirtileri, iltihabın şiddetine ve süresine göre değişebilir. Akut pankreatitin belirtileri genellikle aniden ortaya çıkar ve şiddetli olabilir. Kronik pankreatitin belirtileri ise genellikle daha hafiftir ve zamanla kötüleşebilir.
Akut pankreatitin belirtileri şunlardır:
- Ani ve şiddetli karın ağrısı
- Mide bulantısı ve kusma
- Ateş
- Tansiyon düşüklüğü
- Kalp atış hızında artma
- Soluk cilt
Kronik pankreatitin belirtileri şunlardır:
- Kronik karın ağrısı
- Yağlı yiyecekler sonrası mide bulantısı ve kusma
- İshal
- Kilo kaybı
- Kan şekeri kontrolünde zorluk
- Pankreas yetmezliği belirtileri (örneğin, karaciğer yetmezliği, böbrek yetmezliği)
Pankreas İltihabının Tanısı
Pankreas iltihabının tanısı, hastanın öyküsü, fizik muayenesi ve laboratuvar testleri ile konulur.
Hastanın öyküsünde, akut pankreatit için alkol kullanımı, safra taşları veya bazı ilaçların kullanımı gibi risk faktörleri araştırılır. Fizik muayenede, karın bölgesinde hassasiyet, ateş ve tansiyon düşüklüğü gibi belirtiler aranır.
Laboratuvar testlerinde, pankreas enzimlerinin (örneğin, amilaz, lipaz) düzeyi ölçülür. Pankreatitli hastalarda bu enzimlerin düzeyi yüksektir. Ayrıca, kan şekeri, böbrek fonksiyonları ve karaciğer fonksiyonları gibi testler de yapılır.
Görüntüleme testleri, pankreas iltihabının yaygınlığını ve şiddetini değerlendirmek için kullanılır. Görüntüleme testleri arasında ultrason, bilgisayarlı tomografi (BT) ve manyetik rezonans görüntüleme (MRG) yer alır.
Pankreas İltihabının Tedavisi
Pankreas iltihabının tedavisi, iltihabın şiddetine ve süresine göre değişir.
Akut pankreatitin tedavisinde, öncelikle iltihabın nedenini ortadan kaldırmak gerekir. Safra taşları varsa, safra kesesinin alınması gerekebilir. Alkol kullanımı varsa