Mudarebe Nedir?
Mudarebe, İslam hukukunda kâr paylaşımı esasına dayanan emek-sermaye ortaklığı anlamına gelir. Sözlükte “yol tepmek” anlamındaki darb fi’l-arz deyiminde geçen darb kelimesinden türetilen mudarebe terim olarak bir tarafın sermaye koyması, diğer tarafın işletmeyi üstlenmesiyle kurulan kâr paylaşımı esasına dayalı ortaklığı ifade eder.
Mudarebe akdi, iki taraf arasında yapılan bir sözleşmedir. Bu sözleşmede bir taraf, sermayeyi (mal, para, hammadde vb.) sağlar ve diğer taraf ise bu sermayeyi kullanarak ticaret yapar ve kâr elde eder. Kâr elde edilirse, bu kâr taraflar arasında önceden belirlenen oranlarda paylaşılır. Zarar meydana gelirse, bu zarardan sermaye sahibi sorumludur.
Mudarebe Türleri
Mudarebe, farklı şekillerde uygulanabilir. Bu şekiller, tarafların sorumluluklarına ve kâr paylaşım oranlarına göre farklılık gösterir.
- Tam Mudarebe: Bu tür mudarebeye, sermaye sahibinin herhangi bir sınırlama koymadığı mudarebe denir. Sermaye sahibi, mudaribenin nasıl yürütüleceğine dair herhangi bir talimat vermez. Mudarib, sermayeyi kendi takdirine göre istediği şekilde kullanabilir.
- Müşterek Mudarebe: Bu tür mudarebeye, sermaye sahibinin mudaribenin yürütülmesine dair bazı talimatlar verdiği mudarebe denir. Sermaye sahibi, mudaribenin nasıl yürütüleceğine dair genel bir çerçeve çizebilir. Mudarib, bu çerçeveye uygun olarak hareket etmek zorundadır.
- Mudarabe-i Müteselsile: Bu tür mudarebeye, sermaye sahibinin elde ettiği kârdan bir kısmını tekrar mudaribe olarak yatırdığı mudarebe denir. Bu şekilde, mudarebe sürekli olarak devam eder.
Mudarebenin Özellikleri
Mudarebenin başlıca özellikleri şunlardır:
- Kâr paylaşımı esasına dayanır: Mudarebe, kâr paylaşımı esasına dayanan bir ortaklıktır. Kâr elde edilirse, bu kâr taraflar arasında önceden belirlenen oranlarda paylaşılır. Zarar meydana gelirse, bu zarardan sermaye sahibi sorumludur.
- Sermaye sahibinin sorumluluğu sınırlıdır: Sermaye sahibi, mudaribenin yürütülmesinde herhangi bir sorumluluk taşımaz. Mudaribenin yürütülmesinden kaynaklanan zararlardan sorumlu değildir.
- Mudaribin sorumluluğu sınırsızdır: Mudarib, mudaribenin yürütülmesinden sorumludur. Mudaribenin yürütülmesinden kaynaklanan zararlardan sorumludur.
- Mudarebe, bir sözleşmedir: Mudarebe, iki taraf arasında yapılan bir sözleşmedir. Bu sözleşmede, tarafların sorumlulukları ve kâr paylaşım oranları belirlenir.
Mudarebenin Faydaları
Mudarebenin başlıca faydaları şunlardır:
- Sermaye ve emek bir araya gelir: Mudarebe, sermaye ve emeğin bir araya gelmesini sağlar. Bu sayede, yeni iş fırsatları yaratılır ve ekonominin büyümesine katkıda bulunulur.
- Riskler paylaşılır: Mudarebe, risklerin paylaşılmasını sağlar. Sermaye sahibi, kârdan elde edeceği payı risk olarak kabul eder. Mudarib ise, mudaribenin yürütülmesinden kaynaklanan zararlardan sorumludur.
- İşletmelerin büyümesine katkı sağlar: Mudarebe, işletmelerin büyümesine katkı sağlar. Sermaye sahibi, mudaribe yoluyla işletmeye sermaye sağlayarak işletmenin büyümesine yardımcı olur.
Mudarebenin Uygulama Alanları
Mudarebe, farklı alanlarda uygulanabilir. Başlıca uygulama alanları şunlardır:
- Ticaret: Mudarebe, ticaret alanında yaygın olarak kullanılır. Sermaye sahibi, mudaribe yoluyla mal alıp satarak kâr elde edebilir.
- Üretim: Mudarebe, üretim alanında da kullanılabilir. Sermaye sahibi, mudaribe yoluyla üretim tesisi kurarak veya üretime girdi sağlayarak kâr elde edebilir.
- Hizmet sektörü: Mudarebe, hizmet sektöründe de kullanılabilir. Sermaye sahibi, mudaribe yoluyla bir hizmet işletmesi kurarak veya hizmet sektörüne girdi sağlayarak kâr elde edebilir.
Mudarebe, İslam hukukunda önemli bir yere sahiptir. Kâr paylaşımı esasına dayanan bu ortaklık, sermaye ve emeğin bir araya gelmesini sağlayarak ekonominin büyümesine katkıda bulunur. Risklerin paylaşılmasını da sağlayan mudarebe, işletmelerin büyümesine de katkı sağlar.
Mudarebenin Günümüz Uygulamaları
Mudarebe, günümüzde de yaygın olarak uygulanan bir ortaklık türüdür. Özellikle katılım bankacılığı