Antisepsi Nedir?
Antisepsi, cilt veya mukoza zarlarındaki mikroorganizmaların büyümesini azaltma veya inhibe etme işlemidir. Bu işlemde kullanılan maddelere de antiseptik maddeler adı verilir.
Antisepsi, enfeksiyondan korunmak veya bir enfeksiyonun yayılmasını önlemek için kullanılır. Enfeksiyona neden olan mikroorganizmalar, cilt veya mukoza zarlarından vücuda girebilirler. Bu nedenle, antisepsi, bu mikroorganizmaların vücuda girmesini engellemek veya sayısını azaltmak için kullanılır.
Antisepsi, tıbbi uygulamalarda, cerrahi işlemlerde, yara bakımında ve günlük yaşamda yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir.
Antisepsinin Tarihçesi
Antisepsi, çok eski çağlardan beri başvurulan bir yöntemdir. Antik Mısırlılar, yaraları tedavi etmek için kan damarlarını yakarak mikroorganizmaları öldürmeye çalışırlardı. Antik Yunanlılar, yaraları temizlemek için sirke ve tuz gibi maddeleri kullanıyorlardı.
Antisepsinin modern anlamda gelişimi, 19. yüzyılda Fransız cerrah Joseph Lister tarafından gerçekleştirildi. Lister, yaraları temizlemek için karbolik asit (fenol) kullanmaya başladı. Lister’in çalışmaları, antisepsinin cerrahi uygulamalardaki önemini kanıtladı ve enfeksiyon oranlarında önemli bir düşüşe yol açtı.
Antisepsinin Mekanizması
Antiseptik maddeler, mikroorganizmaların hücre duvarını, hücre zarını veya proteinlerini bozarak onları öldürür veya inhibe eder. Antiseptik maddeler, mikroorganizmaların büyümesini ve çoğalmasını da engelleyebilir.
Antiseptik maddelerin etki mekanizmaları şu şekilde özetlenebilir:
- Hücre duvarını bozma: Antiseptik maddeler, mikroorganizmaların hücre duvarını bozarak onları öldürür. Bu, mikroorganizmaların hücre içi basıncını artırarak onları parçalanmaya zorlar.
- Hücre zarını bozma: Antiseptik maddeler, mikroorganizmaların hücre zarını bozarak onları öldürür. Bu, mikroorganizmaların iç ve dış ortamları arasındaki dengeyi bozarak onları öldürür.
- Proteinleri bozma: Antiseptik maddeler, mikroorganizmaların proteinlerini bozarak onları öldürür. Bu, mikroorganizmaların yaşamsal işlevlerini gerçekleştirmesini engeller.
- Büyümeyi ve çoğalmayı engelleme: Antiseptik maddeler, mikroorganizmaların büyümesini ve çoğalmasını engelleyebilir. Bu, mikroorganizmaların yeni hücreler üretmesini zorlaştırır.
Antiseptik Maddeler
Antiseptik maddeler, kimyasal yapılarına göre sınıflandırılabilirler. En yaygın kullanılan antiseptik maddeler şunlardır:
- Alkoller: Etanol, izopropil alkol ve n-propanol, yaygın olarak kullanılan antiseptik alkollerdir. Bu alkoller, mikroorganizmaların hücre zarını bozarak onları öldürür.
- Klorlu bileşikler: Klorheksidin, betadin ve povidon-iyot, yaygın olarak kullanılan klorlu antiseptiklerdir. Bu bileşikler, mikroorganizmaların hücre duvarını bozarak onları öldürür.
- Fenoller: Fenol, karbolik asit ve o-fenilfenol, yaygın olarak kullanılan fenol antiseptiklerdir. Bu bileşikler, mikroorganizmaların hücre duvarını, hücre zarını ve proteinlerini bozarak onları öldürür.
- Hidrojen peroksit: Hidrojen peroksit, yaygın olarak kullanılan bir antiseptiktir. Bu bileşik, mikroorganizmaların hücre duvarını bozarak onları öldürür.
- Bakteriyostatik maddeler: Bakteriyostatik maddeler, mikroorganizmaların büyümesini ve çoğalmasını engeller, ancak onları öldürmez. Bu maddeler, genellikle bakteriyel enfeksiyonların tedavisinde kullanılır.
Antisepsinin Kullanım Alanları
Antisepsi, tıbbi uygulamalarda, cerrahi işlemlerde, yara bakımında ve günlük yaşamda yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir.
Tıbbi uygulamalarda: Antisepsi, ameliyat öncesi ve sonrası cildin antisepsisinde, yara bakımında, kateter ve kanül yerleştirme işlemlerinde ve enfeksiyöz hastaların bakımında kullanılır.
Cerrahi işlemlerde: Antisepsi, cerrahi işlemlerde enfeksiyon riskini azaltmak için kullanılır. Cerrahi işlemlerden önce cerrahlar, hemşireler ve diğer sağlık çalışanları, ellerini ve giysilerini antiseptik maddelerle temizlerler. Ameliyat alanı da antiseptik maddelerle temizlenir.
Yara bakımında: Yaraların enfeksiyon kapmasını önlemek için yara bakımı yapılır. Yara bakımı