Ara Söz Nedir?
Ara söz, bir cümlenin içerisinde, cümlenin anlamı ile doğrudan ilgili olmayan, ancak cümleyi açıklayıcı, tamamlayıcı veya zenginleştirici bir işlevi olan söz veya söz öbeğidir. Ara sözler, cümlenin temel anlamının dışında, cümlenin bir yönünü veya özelliğini daha ayrıntılı olarak açıklamaya, bir bilgiyi eklemeye veya bir duyguyu belirtmeye yarar.
Ara Sözlerin Özellikleri
Ara sözler, aşağıdaki özellikleri taşır:
- Cümlenin temel anlamı ile doğrudan ilgili değildirler.
- Cümleyi açıklayıcı, tamamlayıcı veya zenginleştirici bir işleve sahiptirler.
- Kaldırıldıkları zaman cümlenin anlamını bozmazlar.
- İki virgül veya iki kısa çizgi ile gösterilirler.
Ara Sözlerin Türleri
Ara sözler, kullanım amaçlarına göre şu şekilde sınıflandırılabilir:
-
Açıklayıcı ara sözler: Cümlenin anlamını açıklayan, daha belirgin hale getiren ara sözlerdir. Örneğin:
- “O mahalle -çocukluğumun geçtiği yer- çok büyük bir yerdi.”
- “Annem, hiç unutmam, bana o serçeyi peçeteyle tutturdu.”
-
Göze çarpan ara sözler: Cümlenin anlamını değiştirmeden, cümleye bir özellik veya vurgu kazandıran ara sözlerdir. Örneğin:
- “Ahmet, -ne yazık ki- beni yalnız bıraktı.”
- “Dayım, -o da mühendisti- beni yanına alacaktı.”
-
Kişi veya nesneyi tanıtıcı ara sözler: Cümlede adı geçen kişi veya nesneyi tanıtan, daha ayrıntılı bilgi veren ara sözlerdir. Örneğin:
- “Bir teyze -nur yüzlü, haliyle yaşlanmış biriydi- elimden tutarak burkulan bileğime baktı.”
- “Başımın ağrısı yazları -sıcaklardan olmalı- daha da artar.”
-
Zaman veya yer belirten ara sözler: Cümlenin zamanını veya yerini belirten ara sözlerdir. Örneğin:
- “Yarın -gelecek hafta- İstanbul’a gideceğim.”
- “Bu olay -dün gece- yaşandı.”
-
Nedensel ara sözler: Cümlede sözü edilen olayın sebebini belirten ara sözlerdir. Örneğin:
- “Hastalandım -soğuk alınca-.”
- “Kaza yaptı -hızlı gittiği için-.”
-
Amaç belirten ara sözler: Cümlede sözü edilen eylemin amacını belirten ara sözlerdir. Örneğin:
- “Kitap okudum -bilgilerimi geliştirmek için-.”
- “Sınava çalıştım -iyi bir derece almak için-.”
-
Şart belirten ara sözler: Cümlede sözü edilen eylemin gerçekleşmesi için gerekli olan koşulu belirten ara sözlerdir. Örneğin:
- “Sen de gelirsen -çok eğleniriz-.”
- “Yarın yağmur yağarsa -planlarımız değişecek-.”
Ara Sözlerin Kullanımı
Ara sözler, cümlenin içerisinde genellikle iki virgül veya iki kısa çizgi ile gösterilir. Ancak, ara söz cümlenin başında veya sonunda yer alıyorsa, virgül veya kısa çizgi kullanılmayabilir. Örneğin:
- “-Ancak-, bu konuda henüz kesin bir karar verilmedi.”
- “Bugün, -çok yorgunum-, erken yatacağım.”
Ara sözler, cümlenin anlamı ile doğrudan ilgili olmadıkları için, cümleden çıkarıldıkları zaman cümlenin anlamını bozmazlar. Ancak, ara sözler cümleye belirli bir özellik veya vurgu kazandırırlar. Bu nedenle, ara sözleri doğru yerde ve doğru şekilde kullanmak önemlidir.
Ara Sözlerin Örnekleri
Ara sözler, Türkçede yaygın olarak kullanılan bir dil unsurudur. Aşağıda, ara sözlerle ilgili bazı örnekler verilmiştir:
- “O mahalle -çocukluğumun geçtiği yer- çok büyük bir yerdi.”
- “Annem, hiç unutmam, bana o serçeyi peçeteyle tutturdu.”
- “Ahmet, -ne yazık ki- beni yalnız bıraktı.”
- “Dayım, -o da mühendisti- beni yanına alacaktı.”
- **”Bir teyze -nur yüzlü, haliyle yaşlanmış biriydi- elimden tutarak burkulan bileğim