Asliye Hukuk Mahkemesi Nedir?
Asliye hukuk mahkemesi, Türkiye’de adli yargı kolunun içinde yer alan hukuk mahkemelerinden biridir. Sulh hukuk mahkemeleriyle birlikte temel hukuk mahkemelerini oluştururlar. Her iki hukuk mahkemesi de bulundukları il veya ilçenin adı ile adlandırılır.
Asliye hukuk mahkemelerinin görevi, dava konusunun değer ve miktarına bakılmaksızın malvarlığı haklarına ilişkin davalarla, şahıs varlığına ilişkin davalarda görevli mahkeme, aksine bir düzenleme bulunmadıkça asliye hukuk mahkemesidir.
Malvarlığı Hakları
Malvarlığı hakları, bir kimsenin malvarlığındaki menfaatlerini ifade eder. Bu hakların korunması için açılan davalara malvarlığı haklarına ilişkin davalar denir. Malvarlığı haklarına ilişkin davalara örnek olarak şu davalar verilebilir:
- Alacak davaları
- Kira davaları
- Taşınmaz mal davaları
- Arazi davaları
- İcra davaları
- İflas davaları
- Menkul mal davaları
- Ticari davalar
- Eser sözleşmesi davaları
- Satış sözleşmesi davaları
- Kira sözleşmesi davaları
- İş sözleşmesi davaları
- Taşıma sözleşmesi davaları
Şahıs Varlığına İlişkin Haklar
Şahıs varlığına ilişkin haklar, bir kimsenin kişiliğine ilişkin menfaatlerini ifade eder. Bu hakların korunması için açılan davalara şahıs varlığına ilişkin davalar denir. Şahıs varlığına ilişkin davalara örnek olarak şu davalar verilebilir:
- Vesayet davaları
- Miras davaları
- Nüfus davaları
- Ad davaları
- Soyadı davaları
- Evlat edinme davaları
- Boşanma davaları
- Velayet davaları
- Nafaka davaları
- Mal paylaşımı davaları
Asliye Hukuk Mahkemelerinin Görev Yetkileri
Asliye hukuk mahkemelerinin görev yetkileri, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 2. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, dava konusunun değer ve miktarına bakılmaksızın malvarlığı haklarına ilişkin davalarla, şahıs varlığına ilişkin davalarda görevli mahkeme, aksine bir düzenleme bulunmadıkça asliye hukuk mahkemesidir.
Ancak, bazı davalar kanunda özel olarak düzenlenmiş ve bu davalara bakmakla görevli başka mahkemeler belirlenmiştir. Örneğin, tapu iptal ve tescil davaları, kadastro davaları, icra inkâr tazminatı davaları, tazminat davaları gibi davalar asliye hukuk mahkemelerinin görev alanına girmez. Bu davalara bakmakla görevli mahkemeler, kanunda açıkça belirtilmiştir.
Asliye Hukuk Mahkemelerinin Kuruluşu
Asliye hukuk mahkemeleri, il ve ilçelerde kurulur. Her il merkezinde en az bir asliye hukuk mahkemesi kurulur. İl merkezlerinde, nüfus yoğunluğuna göre birden fazla asliye hukuk mahkemesi kurulabilir. İlçelerde, nüfus yoğunluğuna göre asliye hukuk mahkemesi kurulabileceği gibi, asliye hukuk mahkemesinin görev ve yetkilerinin sulh hukuk mahkemelerine devredilmesi de mümkündür.
Asliye hukuk mahkemeleri, tek hakimli veya çok hakimli olarak kurulabilir. Tek hakimli asliye hukuk mahkemeleri, dava konusunun değerine göre asliye hukuk hakimi veya asliye hukuk hakimi ve bilirkişi heyeti tarafından görülür. Çok hakimli asliye hukuk mahkemeleri, asliye hukuk dairesi olarak kurulur ve dava konusunun değerine göre üç veya beş hakimden oluşur.
Asliye Hukuk Mahkemelerinin İşleyişi
Asliye hukuk mahkemelerinde davalar, Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümlerine göre görülür. Davacı, dava dilekçesinde dava konusunu, dayanılan hukuki sebepleri ve istemlerini belirtir. Davalı, dava dilekçesini tebliğ aldıktan sonra, 15 gün içinde cevap dilekçesi verir. Cevap dilekçesinde, davacının iddialarına karşı savunma yapılır ve kendi istemleri belirtilir.
Dava dilekçesinin ve cevap dilekçesinin verilmesinden sonra, mahkeme duruşma açarak tarafların iddia ve savunmalarını dinler. Mahkeme, gerekli görürse bilirkişi incelemesi yaptırabilir. Bilirkişi incelemesinin tamamlanmasından sonra, mahkeme kararını verir.
Asliye Hukuk Mahkemelerinin Kararları
Asliye hukuk mahkemelerinin kararları, nihai karar niteliğindedir. Nihai kararlara karşı, istinaf veya temyiz yolu açıktır.
Asliye Hukuk Mahkemelerinin Önemi
Asliye hukuk mahkemeleri, özel hukuk uyuşmazlıklarına bakmakla görevli temel hukuk mahkemeleri