Bağlı Cümle Nedir?
Bağlı cümle, en az iki bağımsız cümleden oluşan ve aralarındaki anlam ilgisine göre bir bağlaçla birbirine bağlanan cümlelere bağlı cümle adını veriyoruz. Bağlı cümleler, anlam bütünlüğünü sağlamak için kullanılır.
Bağlı Cümlelerin Özellikleri
- Bağlı cümleler en az iki bağımsız cümleden oluşur.
- Bağlı cümledeki her bir cümle kendi öğeleri olan tam cümlelerdir. Ancak bu ögelerden bazıları paylaşıldığı için gizli durumda olabilir.
- Bağlı cümleler, cümleler arasındaki anlam ilgisine göre farklı türlere ayrılır.
Bağlı Cümlelerin Türleri
Bağlı cümleler, cümleler arasındaki anlam ilgisine göre şu şekilde sınıflandırılır:
- Karşılaştırmalı bağlı cümleler: İki cümleyi karşılaştıran bağlaçlarla kurulan cümlelerdir. Bu bağlaçlar daha, daha az, daha çok, gibi, benzer gibi, o kadar, o kadar ki, adeta, sanki, tıpkı, neredeyse, nitekim, üstelik, üstelik de, yalnız, ancak, ama, fakat, lakin, ne var ki, ne yazık ki, halbuki, oysa, oysaki, mademki, çünkü, diye, diyelim, ki, sanki, halbuki, oysa, oysaki gibi sözcüklerdir.
Örnek:
İstanbul, Ankara’dan daha büyük bir şehirdir.
O, benden daha uzundur.
O kadar çok çalıştım ki, yoruldum.
- Nedeni sonuç bağlı cümleleri: Bir cümlenin nedenini veya sonucunu belirten bağlaçlarla kurulan cümlelerdir. Bu bağlaçlar çünkü, niçin, niçinse, madem, mademki, madem ki, oysa, oysaki, halbuki gibi sözcüklerdir.
Örnek:
Çünkü çok çalıştım, sınavı kazandım.
O, çok çalışkan olduğu için başarılı oldu.
- Eş anlamlı bağlı cümleler: Anlamları birbirine yakın olan cümleleri bağlaçlarla birleştiren cümlelerdir. Bu bağlaçlar ve, veya, ya da, hem… hem…, ne… ne… gibi sözcüklerdir.
Örnek:
Evden okula yürüdüm veya otobüse bindim.
Bugün hava güneşli ve sıcak olacak.
- Karşıt anlamlı bağlı cümleler: Anlamları birbirine karşıt olan cümleleri bağlaçlarla birleştiren cümlelerdir. Bu bağlaçlar ama, fakat, lakin, ne var ki, ne yazık ki, halbuki, oysa, oysaki gibi sözcüklerdir.
Örnek:
Bugün hava güneşli ama soğuk.
O çok çalışkandı ama sınavı kazanamadı.
Bağlı Cümlelerin Kullanım Alanları
Bağlı cümleler, günlük konuşma ve yazı dilinde sıklıkla kullanılır. Özellikle anlatım bozukluklarını gidermek için kullanılır. Örneğin,
İstanbul’da çok güzel bir şehirdir.
cümlesinde “İstanbul” kelimesinin iki kez tekrarlanması anlatım bozukluğuna yol açmaktadır. Bu cümleyi “İstanbul, çok güzel bir şehirdir.” şeklinde yazarak anlatım bozukluğunu giderebiliriz.
Bağlı cümleler, düşünceyi daha açık ve anlaşılır bir şekilde ifade etmek için de kullanılır. Örneğin,
O, çok çalışkandı ve sınavı kazandı.
cümlesinde “O, çok çalışkandı” ve “sınavı kazandı” cümleleri birbirine “ve” bağlacı ile bağlanarak düşünce daha açık ve anlaşılır bir şekilde ifade edilmiştir.
Bağlı Cümlelerin Yapısı
Bağlı cümleler, cümleler arasındaki anlam ilgisine göre farklı yapılarda olabilir. Örneğin,
Kuşlar uçuyor, ağaçlar yeşeriyor.
cümlesinde iki bağımsız cümle, “ve” bağlacı ile birbirine bağlanmıştır. Bu cümlede, iki cümle de aynı yüklemi kullanmaktadır.
Yağmur yağdığı için sokağa çıkamadık.
cümlesinde ise iki cümle, “çünkü” bağlacı ile birbirine bağlanmıştır. Bu cümlede, birinci cümlenin nedeni, ikinci cümle ile belirtilmektedir.
Bağlı cümleler, cümleler arasındaki anlam ilgisine göre farklı şekillerde kurulabilir. Ancak, her bağlı cümlede en az iki bağımsız cümle bulunması gerekmektedir.