Caiz Nedir?

Caiz Nedir?

Caiz, Arapça kökenli bir kelime olup “geçmek, mümkün, geçerli, serbest olmak” gibi anlamlara gelir. İslâm hukukunda ise bir söz veya davranışın dinî veya hukukî esaslara uygunluğunu, yapılmasının serbest ve geçerli olduğunu belirtmek için kullanılır.

Caiz olan bir şey, İslam’ın temel ilkelerine ve hükümlerine aykırı olmayan, günah olmayan bir şeydir. Bu tür şeylerin yapılmasında dinen bir sakınca yoktur.

Caiz olmayan bir şey ise, İslam’ın temel ilkelerine ve hükümlerine aykırı olan, günah olan bir şeydir. Bu tür şeylerin yapılmasında dinen bir sakınca vardır.

Caizliğin Kaynakları

Caizliğin kaynakları, İslam’ın temel kaynakları olan Kur’an, sünnet ve icmâ’dır.

• Kur’an: Kur’an’da, caiz olan şeyler açıkça belirtildiği gibi, caiz olmayan şeyler de dolaylı olarak belirtilmiştir. Örneğin, Kur’an’da, “Allah’ın haram kıldığı şeylerden kaçının.” (En’âm, 151) ayeti, caiz olmayan şeylerin haram olduğunu göstermektedir.

• Sünnet: Sünnet, Hz. Muhammed’in (s.a.v.) sözleri, davranışları ve takrirleridir. Sünnet, Kur’an’dan sonra İslam hukukunun ikinci kaynağıdır. Sünnette, caiz olan şeylerin örnekleri yer almaktadır.

• İcmâ’: İcmâ’, İslam âlimlerinin bir konudaki ortak görüşüdür. İcmâ’, üçüncü kaynak olarak kabul edilmektedir. İcmâ’da, caiz olan şeylerin örnekleri yer almaktadır.

Caizliğin Türleri

Caiz olan şeyler, zaruret, maslahat ve ihtiyar olmak üzere üçe ayrılır.

• Zaruret: Zaruret, bir kişinin hayatını, malını veya namusunu korumak için kaçınılmaz olarak yapması gereken bir şeydir. Zaruret halinde, caiz olmayan bir şey bile yapılabilir.

• Maslahat: Maslahat, bir kişinin veya toplumun yararını sağlayan bir şeydir. Maslahat için, caiz olmayan bir şey yapılabilir. Ancak, maslahat, zarardan daha az olmalıdır.

• İhtiyar: İhtiyar, kişinin kendi tercihine göre yaptığı bir şeydir. İhtiyarda, caiz olmayan bir şey yapılamaz.

Caizliğin Sonuçları

Caiz olan bir şeyin yapılması, kişinin sorumlu tutulmayacağı anlamına gelir. Ancak, caiz olan bir şeyin yapılması, kişinin sevap kazanması anlamına da gelmez.

Caiz olmayan bir şeyin yapılması ise, kişinin sorumlu tutulacağı ve günah işleyeceği anlamına gelir.

Caizliğin Örnekleri

Caiz olan şeylerin örnekleri şunlardır:

• Yemek, içmek, uyumak, evlenmek, çocuk sahibi olmak, ticaret yapmak, çalışmak, yardımlaşmak, Allah’a ibadet etmek, vb.

Caiz olmayan şeylerin örnekleri şunlardır:

• Zina, hırsızlık, yalan söylemek, iftira atmak, adam öldürmek, vb.

Sonuç olarak, caiz olan bir şey, İslam’ın temel ilkelerine ve hükümlerine aykırı olmayan, günah olmayan bir şeydir. Bu tür şeylerin yapılmasında dinen bir sakınca yoktur.