Cunta Nedir?
Cunta, yönetime kuvvet kullanarak el koyan askerî ya da siyasi grup. Cunta kelimesi, İtalyanca “golpe” kelimesinden Türkçeye geçmiştir. Golpe kelimesi ise İspanyolca “vurmak” anlamına gelen “golpear” kelimesinden türemiştir.
Cuntalar, genellikle ülkedeki siyasi istikrarsızlığı veya ekonomik krizi bahane ederek iktidara gelirler. Cuntaların iktidara gelişi, genellikle kanlı bir askeri darbeyle gerçekleşir. Cuntalar, iktidara geldikten sonra genellikle demokrasiyi ortadan kaldırır ve otoriter bir yönetim kurar.
Cuntaların ortaya çıkışının birçok nedeni vardır. Bu nedenler arasında, ülkedeki siyasi istikrarsızlık, ekonomik kriz, toplumsal kutuplaşma, askeri güçlerin siyasi sürece müdahale etmesi ve dış müdahaleler sayılabilir.
Cuntaların Tarihçesi
Cuntalar, tarih boyunca birçok ülkede ortaya çıkmıştır. İlk cuntalar, Antik Yunan ve Roma’da görülmüştür. Bu dönemde, oligarşik veya monarşik yönetimleri devirerek iktidara gelen askeri gruplara “junta” denilmiştir.
Cuntalar, modern çağda da birçok ülkede iktidara gelmiştir. Örneğin, 19. yüzyılda Latin Amerika’da birçok ülkede cunta iktidara gelmiştir. 20. yüzyılda ise, Yunanistan, Türkiye, İran, Arjantin, Brezilya, Şili gibi ülkelerde cunta iktidara gelmiştir.
Cuntaların Türleri
Cuntalar, çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir. Bir sınıflandırmaya göre, cuntalar askeri cunta ve siyasi cunta olarak ikiye ayrılabilir. Askeri cuntalar, tamamen askeri güçlerin oluşturduğu cuntalardır. Siyasi cuntalar ise, askeri güçlerin yanı sıra siyasi partilerin veya sivil toplum kuruluşlarının da desteğiyle oluşan cuntalardır.
Bir başka sınıflandırmaya göre, cuntalar demokratik cunta ve antidemokratik cunta olarak ikiye ayrılabilir. Demokratik cuntalar, iktidara geldikten sonra demokrasiyi yeniden tesis etmeyi amaçlayan cuntalardır. Antidemokratik cuntalar ise, iktidara geldikten sonra demokrasiyi ortadan kaldırarak otoriter bir yönetim kuran cuntalardır.
Cuntaların Etkileri
Cuntalar, iktidara geldikleri ülkelerde genellikle olumsuz etkiler yaratır. Cuntaların etkileri arasında, şunlar sayılabilir:
- Demokrasinin ortadan kaldırılması
- İnsan haklarının ihlali
- Ekonomik kriz
- Toplumsal kutuplaşma
- Dış müdahalelerin artması
Cuntaların Önlenmesi
Cuntaların önlenmesi için, aşağıdaki önlemler alınabilir:
- Ülkede siyasi istikrarın sağlanması
- Ekonomik sorunların çözülmesi
- Toplumsal kutuplaşmanın önlenmesi
- Askeri gücün siyasi sürece müdahalesinin engellenmesi
- Dış müdahalelerin önlenmesi
Türkiye’de Cunta Tarihçesi
Türkiye’de cuntalar, ilk olarak 1960 yılında ortaya çıkmıştır. 1960 yılında, ordu, Demokrat Parti hükümetini devirerek iktidara gelmiştir. 1961 yılında, askeri darbeyle gelen yönetim, yeni bir anayasa hazırlamış ve demokrasiyi yeniden tesis etmiştir.
1971 yılında, ordu, Milli Birlik Komitesi (MBK) adı altında ikinci kez iktidara gelmiştir. MBK, hükümete baskı yaparak bazı reformlar yapılmasını sağlamıştır. Ancak, MBK’nın iktidarı 1973 yılında sona ermiştir.
1980 yılında, ordu, 12 Eylül Darbesi ile üçüncü kez iktidara gelmiştir. 12 Eylül Darbesi, Türkiye’nin en uzun süreli cunta rejimi olmuştur. 12 Eylül Darbesi ile birlikte, demokrasi askıya alınmış, insan hakları ihlalleri yaşanmış ve toplumsal kutuplaşma artmıştır. 12 Eylül Darbesi, 1983 yılında yapılan genel seçimlerle sona ermiştir.
Türkiye’de cuntaların ortaya çıkışının birçok nedeni vardır. Bu nedenler arasında, ülkedeki siyasi istikrarsızlık, ekonomik kriz, toplumsal kutuplaşma ve askeri güçlerin siyasi sürece müdahalesi sayılabilir.
Sonuç
Cuntalar, demokrasinin en büyük düşmanlarından biridir. Cuntaların iktidara gelmesi, ülkede genellikle olumsuz sonuçlar doğurur. Cuntaların önlenmesi için, yukarıda bahsedilen önlemlerin alınması önemlidir.