Empty Sella Sendromu
Empty sella sendromu (ESS), selanın (Türkçesi eyer) boş veya kısmen boş olduğu bir durumdur. Sella, beynin tabanında bulunan ve hipofiz bezini barındıran kemikli bir yapıdır. Hipofiz bezi, vücudun çeşitli hormonlarını üreten ve salgılayan önemli bir bezdir.
ESS, genellikle herhangi bir belirtiye neden olmaz ve çoğu zaman tesadüfen, başka bir nedenle yapılan beyin görüntülemelerinde tespit edilir. Ancak, bazı durumlarda ESS, hipofiz bezinin işlevlerini etkileyebilir ve çeşitli hormonal bozukluklara yol açabilir.
ESS’nin Nedenleri
ESS’nin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, çeşitli faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Bunlar arasında şunlar yer alır:
- Doğumsal Anomaliler: Bazı kişilerde ESS, doğuştan itibaren mevcut olabilir. Bu durumda, sella kemiği normalden daha büyük veya daha küçük olabilir veya sella içinde hipofiz bezinin yerleşmesini engelleyen bir yapısal bozukluk bulunabilir.
- Beyin Omurilik Sıvısı (BOS) Kaçağı: BOS, beyin ve omuriliği çevreleyen ve koruyan bir sıvıdır. Bazı durumlarda, BOS, selanın içine sızabilir ve hipofiz bezinin üzerine baskı yaparak ESS’ye yol açabilir.
- Hipofiz Bezi Tümörleri: Hipofiz bezinde oluşan tümörler, bezin büyümesine ve selanın genişlemesine neden olabilir. Bu durum, ESS’ye yol açabilir.
- Beyin Radyoterapisi: Beyin tümörlerinin tedavisinde kullanılan radyoterapi, hipofiz bezine zarar verebilir ve ESS’ye yol açabilir.
- Diğer Hastalıklar: ESS, Cushing sendromu, Addison hastalığı ve tiroid hastalığı gibi bazı diğer hastalıklarla da ilişkili olabilir.
ESS’nin Belirtileri
ESS genellikle herhangi bir belirtiye neden olmaz. Ancak, bazı durumlarda ESS, hipofiz bezinin işlevlerini etkileyebilir ve çeşitli hormonal bozukluklara yol açabilir. Bu bozukluklar şunları içerebilir:
- Kortizol Eksikliği (Addison Hastalığı): Kortizol, vücudun strese yanıt vermesini sağlayan önemli bir hormondur. Kortizol eksikliği, yorgunluk, kilo kaybı, iştahsızlık, mide bulantısı, kusma ve düşük tansiyon gibi belirtilere yol açabilir.
- Tiroid Hormon Eksikliği (Hipotiroidi): Tiroid hormonları, vücudun metabolizmasını düzenleyen önemli hormonlardır. Tiroid hormon eksikliği, yorgunluk, kilo alımı, kabızlık, cilt kuruluğu, saç dökülmesi ve adet düzensizlikleri gibi belirtilere yol açabilir.
- Büyüme Hormonu Eksikliği: Büyüme hormonu, çocukların büyümesini ve gelişmesini sağlayan önemli bir hormondur. Büyüme hormonu eksikliği, çocuklarda boy kısalığı ve gelişme geriliği gibi belirtilere yol açabilir.
- Prolaktin Eksikliği: Prolaktin, kadınlarda süt üretimini sağlayan önemli bir hormondur. Prolaktin eksikliği, kadınlarda süt üretiminin olmaması veya azalması gibi belirtilere yol açabilir.
- Gonadotropin Eksikliği: Gonadotropinler, erkeklerde sperm üretimini ve kadınlarda yumurtlama ve adet döngüsünü düzenleyen önemli hormonlardır. Gonadotropin eksikliği, erkeklerde kısırlık ve kadınlarda adet düzensizlikleri veya kısırlık gibi belirtilere yol açabilir.
ESS’nin Tanısı
ESS tanısı, genellikle beyin görüntüleme yöntemleri kullanılarak konulur. Bu yöntemler arasında şunlar yer alır:
- Bilgisayarlı Tomografi (BT): BT, selanın yapısını ve içindeki yapıları detaylı bir şekilde görüntüleyebilir.
- Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): MR, selanın ve hipofiz bezinin yapısını ve işlevlerini detaylı bir şekilde görüntüleyebilir.
- Hipofiz Fonksiyon Testleri: Hipofiz bezinin işlevlerini değerlendirmek için çeşitli kan testleri yapılabilir. Bu testler, kortizol, tiroid hormonları, büyüme hormonu, prolaktin ve gonadotropin düzeylerini ölçebilir.
ESS’nin Tedavisi
ESS’nin tedavisi, altta yatan nedene bağlı olarak değişir. ESS’ye neden olan bir hastalık varsa, öncelikle bu hastalığın tedavisi yapılır. Örneğin, BOS kaçağı varsa, kaçağın kaynağı tespit edilir ve tedavi edilir. Hipofiz bezi tümörü varsa, tümör cerrahi olarak çıkarılır veya radyoterapi veya kemoterapi ile tedavi edilir.
ESS’ye bağlı olarak ortaya çıkan hormonal bozukluklar, genellikle hormon replasman tedavisi ile tedavi edilir. Örneğin, kortizol eksikliği varsa, kortizol replasman tedavisi yapılır. Tiroid hormon eksikliği varsa, tiroid hormonu replasman tedavisi yapılır. Büyüme hormonu eksikliği varsa, büyüme hormonu replasman tedavisi yapılır. Prolaktin eksikliği varsa, prolaktin replasman tedavisi yapılır. Gonadotropin eksikliği varsa, gonadotropin replasman tedavisi yapılır.
ESS’nin Prognozu
ESS’nin prognozu, genellikle altta yatan nedene bağlı olarak değişir. ESS’ye neden olan hastalık tedavi edilebilirse, ESS genellikle tamamen iyileşebilir. Ancak, ESS’ye neden olan hastalık tedavi edilemezse, ESS genellikle kronik bir hastalık olarak seyreder. ESS’li hastaların düzenli olarak takip edilmesi ve hormonal bozuklukların tedavisinin yapılması gerekir.