Feraiz Nedir?
Feraiz, İslam hukukunda miras hukukunu inceleyen ilim dalıdır. Miras hukuku ise, bir kimsenin ölmesi halinde geride bıraktığı malların (tereke) nasıl paylaştırılacağını düzenleyen kurallar bütünüdür.
Feraiz kelimesi, farz kelimesinin çoğulu olup, “belirli pay” anlamına gelir. Bu nedenle, feraiz hukuku, miras bırakanın belirli hısımlarına kesin olarak tayin edilmiş payların verilmesini düzenleyen hukuk dalıdır.
Feraiz hukuku, Kur’an-ı Kerim’de, “Âl-i İmran” suresinin 112. ayetinde yer alan şu ayetle temellendirilmiştir:
“Allah size, çocuklarınız hakkında, erkek, iki kadının payına denktir. Eğer kadınlar ikiye veya daha fazla iseler, ölenin terekesinin üçte ikisi onlarındır. Eğer o, bir erkek ve iki kadından başka kimse bırakmazsa, o zaman mirasın yarısı onundur. Eğer mirasçı yalnız bir kadınsa, onun payı yarısıdır. Ölenin anne ve babası da varsa, terekenin altıda bir hissesi onlarındır. Eğer ölenin çocuğu varsa, anne ve babasının payı üçte birdür. Bu, ölenin üzerinde herhangi bir borç bulunmadığı ve anne babasının da müslüman oldukları takdirde geçerlidir.”
Bu ayette, miras bırakanın belirli hısımlarına kesin olarak tayin edilmiş paylar verildiğini görmekteyiz. Bu paylar, miras bırakanın erkek veya kadın olması, mirasçıların cinsiyeti ve sayısına göre değişmektedir.
Feraiz Hukukunun Amacı
Feraiz hukukunun temel amacı, miras bırakanın mallarının adil bir şekilde dağıtılmasını sağlamaktır. Bu amaçla, miras bırakanın belirli hısımlarına kesin olarak tayin edilmiş paylar verilmektedir. Böylece, miras bırakanın malları, onun en yakınlarından başlayarak, daha uzak hısımlarına kadar paylaştırılmakta ve mirasçılar arasında eşitlik sağlanmaktadır.
Feraiz Hukukunun Kapsamı
Feraiz hukuku, miras bırakanın mallarının nasıl paylaştırılacağını düzenleyen kurallar bütünüdür. Bu kurallar, miras bırakanın ölmesi halinde geride bıraktığı mallara (tereke) uygulanır. Tereke, miras bırakanın öldüğü tarihte sahip olduğu tüm malları, alacaklarını ve borçlarını kapsar.
Feraiz hukuku, miras bırakanın mallarının paylaştırılması sırasında şu konuları düzenler:
- Mirasçıların belirlenmesi
- Mirasçıların paylarının belirlenmesi
- Miras bırakanın borçlarının ödenmesi
- Mirasçıların miras paylarını kabul etme veya reddetme hakları
Feraiz Hukukunun Kaynakları
Feraiz hukukunun temel kaynağı, Kur’an-ı Kerim’dir. Kur’an-ı Kerim’de, miras hukukuna ilişkin hükümler, “Âl-i İmran” suresinin 112. ayetinin yanı sıra, “Nisâ” suresinin 11-12. ayetleri ile “Mâide” suresinin 107. ayetinde yer almaktadır.
Feraiz hukukunun diğer kaynakları ise sünnet, icma ve içtihattır. Sünnet, Hz. Peygamber’in miras hukukuna ilişkin uygulamalarıdır. Icma, İslam âlimlerinin bir konudaki ortak görüşüdür. İçtihat ise, İslam âlimlerinin Kur’an-ı Kerim, sünnet ve icmâ hükümlerine göre yeni hükümler ortaya koymasıdır.
Feraiz Hukukunun Kuralları
Feraiz hukuku, mirasçıların belirlenmesi, mirasçıların paylarının belirlenmesi ve miras bırakanın borçlarının ödenmesi olmak üzere üç temel kuraldan oluşmaktadır.
Mirasçıların Belirlenmesi
Feraiz hukukunda, mirasçılar, miras bırakanın hısımlarından oluşur. Mirasçılar, miras bırakanın erkek veya kadın olması, miras bırakanın mirasçısı olduğu kişi ile olan akrabalık derecesine göre değişmektedir.
Feraiz hukukunda, mirasçılar şu şekilde sınıflandırılmaktadır:
-
Ashab-ı ferâiz: Belirli pay sahibi mirasçılardır. Bu mirasçılar, on bir tanedir ve bunlara şu şekilde örnek verilebilir:
- Miras bırakanın çocukları
- Miras bırakanın anne ve babası
- Miras bırakanın büyükanne ve büyükbabası
- Miras bırakanın kardeşleri
-
Asabe: Ashab-ı ferâizden fazla kalan mirasın tamamını veya bir kısmını alan mirasçılardır. Bu mirasçılar, miras bırakanın erkek hısımlarından oluşur.
**Mirasçıların Pay