Flashback Nedir?
Psikolojide flashback, geçmişte yaşanmış olan travmatik bir olayın, kişinin bilincinde aniden ve kontrolsüz bir şekilde canlanması olarak tanımlanır. Flashbackler, görsel, işitsel, dokunsal, koklama veya tat alma gibi çeşitli duyusal şekillerde ortaya çıkabilir. Örneğin, bir savaşta savaşmış olan bir kişi, bir silah sesi duyduğunda, savaşta yaşadığı bir patlamayı tekrar yaşamak gibi bir flashback yaşayabilir.
Flashbackler, travmatik stres bozukluğunun (TSSB) en yaygın semptomlarından biridir. TSSB, savaş, tecavüz, doğal afetler veya diğer travmatik olaylardan sonra ortaya çıkan bir ruh sağlığı durumudur. Flashbackler, TSSB’li kişilerde günlük yaşamı oldukça zorlaştırabilen rahatsız edici ve hatta korkutucu deneyimler olabilir.
Flashbacklerin Nedenleri
Flashbacklerin kesin nedenleri tam olarak bilinmemektedir, ancak travmatik bir olayla bağlantılı olduğu düşünülmektedir. Travmatik bir olaydan sonra, beynimiz o olayın hafızasını işler ve depolar. Ancak, bu hafıza bazen tam olarak işlenmez ve bilinçaltı düzeyde kalır. Flashbackler, bu bilinçaltı hafızanın bilince aniden ve kontrolsüz bir şekilde çıkmasıyla ortaya çıkar.
Flashbacklerin ortaya çıkmasında rol oynayan bazı faktörler şunlardır:
- Travmatik olayın yoğunluğu ve süresi
- Kişinin travmatik olaya verdiği tepki
- Kişinin travmatik olay hakkında ne kadar bilgi sahibi olduğu
- Kişinin travmatik olayla ilgili duygularını ne kadar iyi işlediği
Flashbacklerin Belirtileri
Flashbackler, görsel, işitsel, dokunsal, koklama veya tat alma gibi çeşitli duyusal şekillerde ortaya çıkabilir. Görsel flashbacklerde, kişi travmatik olayın görüntülerini tekrar yaşar. İşitsel flashbacklerde, kişi travmatik olayda duyduğu sesleri tekrar duyar. Dokunsal flashbacklerde, kişi travmatik olayda yaşadığı dokunsal hisleri tekrar yaşar. Koklama flashbacklerinde, kişi travmatik olayda duyduğu kokuları tekrar koklar. Tat alma flashbacklerinde, kişi travmatik olayda tattığı tatları tekrar tadar.
Flashbackler genellikle aniden ve kontrolsüz bir şekilde ortaya çıkar. Kişi, flashback sırasında o anda bulunduğu yeri ve zamanı unutabilir. Flashbackler, birkaç saniyeden birkaç dakikaya kadar sürebilir.
Flashbackler, TSSB’nin yanı sıra diğer bazı ruh sağlığı durumlarında da görülebilir. Örneğin, şizofreni, bipolar bozukluk ve disosiyatif bozukluk gibi durumlarda da flashbackler ortaya çıkabilir.
Flashbacklerin Tedavisi
Flashbacklerin tedavisi, TSSB’nin tedavisiyle aynıdır. TSSB tedavisinde kullanılan bazı yöntemler şunlardır:
- Bilişsel davranışçı terapi (CBT): CBT, kişinin travmatik olayla ilgili düşüncelerini ve davranışlarını değiştirmeyi amaçlayan bir terapi yöntemidir.
- EMDR: EMDR, kişinin travmatik olayla ilgili duygularını ve hafızalarını yeniden işlemeye yardımcı olan bir terapi yöntemidir.
- İlaç tedavisi: Bazı durumlarda, ilaç tedavisi de flashbacklerin tedavisinde yardımcı olabilir.
Flashbacklerle Başa Çıkma
Flashbacklerle başa çıkmak zor olabilir. Ancak, bazı yöntemlerle flashbacklerin sıklığını ve şiddetini azaltmak mümkündür. Bu yöntemler şunlardır:
- Travmatik olay hakkında konuşmak: Travmatik olay hakkında konuşmak, bu olayın etkisini azaltmaya yardımcı olabilir.
- Stresi azaltmak: Stres, flashbacklerin ortaya çıkmasını tetikleyebilir. Stresi azaltmak için egzersiz yapmak, yoga yapmak veya meditasyon yapmak gibi yöntemler kullanılabilir.
- Sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmek: Yeterince uyumak, sağlıklı beslenmek ve düzenli egzersiz yapmak, genel sağlığı iyileştirmeye ve flashbacklerle başa çıkmayı kolaylaştırmaya yardımcı olabilir.
Eğer sizde veya tanıdığınız birinde flashbackler varsa, bir ruh sağlığı uzmanından yardım almak önemlidir. Flashbackler, TSSB gibi ciddi bir ruh sağlığı sorununun belirtisi olabilir. Erken müdahale, flashbacklerin neden olduğu rahatsızlığı azaltmaya ve TSSB’nin ilerlemesini önlemeye yardımcı olabilir.