Gülbank Nedir?
Gülbank, Farsça “gül sesi” anlamına gelen bir kelimedir. Türkçede ise “coşkulu bir şekilde yüksek sesle bağırma, savaş esnasında askerlerin attığı nâra, bülbül sesi, müjde, bir makam adı” gibi anlamlara gelir.
Gülbank, Osmanlı İmparatorluğu’nda çeşitli vesilelerle okunan bir duadır. Özellikle Yeniçeri askerlerinin savaşa giderken ve sefere çıkarken yüksek sesle okudukları gülbanklar, Osmanlı ordusuna manevi bir güç vermesi ve askerlerin moralini yüksek tutması amacıyla okunurdu.
Gülbanklar, genellikle bir yemin ve kasem bölümü ile başlar. Bu bölümde Allah’a, peygamberlere ve kutsal değerlere bağlılık ifade edilir. Gülbankın devamında ise çeşitli dilek ve temenniler dile getirilir.
Gülbanklar, genellikle belirli bir makam veya eda ile okunur. Bu, gülbankların daha etkili olmasını ve dinleyenlerin daha fazla etkilenmesini sağlar.
Gülbankların Tarihçesi
Gülbankların kökeni, İslamiyet’in ilk dönemlerine kadar uzanır. İslam peygamberi Muhammed’in (s.a.v.) savaşa giderken ve sefere çıkarken okuduğu dualar, gülbankların ilk örnekleri olarak kabul edilir.
Gülbanklar, Osmanlı İmparatorluğu’nda da yaygın olarak okunmuştur. Özellikle Yeniçeri askerlerinin savaşa giderken ve sefere çıkarken okudukları gülbanklar, Osmanlı ordusuna manevi bir güç vermesi ve askerlerin moralini yüksek tutması amacıyla okunurdu.
Gülbanklar, Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılmasından sonra da çeşitli tarikatlarda ve dini törenlerde okunmaya devam etmiştir.
Gülbankların Türleri
Gülbanklar, okunuş şekline göre ikiye ayrılır:
- Açık gülbanklar: Bu tür gülbanklar, herhangi bir tören veya ritüel olmadan herhangi bir zamanda okunabilir.
- Kapalı gülbanklar: Bu tür gülbanklar, genellikle dini törenler veya tarikat ayinlerinde okunur.
Gülbanklar, içeriğine göre de çeşitli türlere ayrılabilir:
- Savaş gülbankları: Bu tür gülbanklar, genellikle askerlerin savaşa giderken veya sefere çıkarken okudukları gülbanklardır.
- Niyet gülbankları: Bu tür gülbanklar, genellikle herhangi bir iş veya eyleme başlamadan önce niyet etmek için okunur.
- Dua gülbankları: Bu tür gülbanklar, genellikle dilek ve temenniler dile getirmek için okunur.
Gülbankların Örnekleri
Yeniçeri askerlerinin savaşa giderken okudukları bir gülbank örneği şöyledir:
Bismillahirahmanirrahim
Yarabbi, sen bizim tek sahibimizsin. Bizi koru ve gözet. Bizi düşmanlarımızdan koru. Bizi doğru yoldan ayırma.
Yarabbi, sen bizim tek yardımcımızsın. Bize yardım et. Bizi zafere ulaştır. Bizi muzaffer kıl.
Yarabbi, sen bizim tek sığınağımızsın. Bize sığınak ol. Bizi koru ve kolla. Bizi zalimlere karşı koru.
Yarabbi, sen bizim tek umudumuzsun. Bize umut ver. Bizi aydınlığa çıkar. Bizi karanlıktan kurtar.
Yarabbi, biz senin kullarınız. Biz sana teslim olduk. Biz senin yolundan yürüyoruz. Bizi sevdiğin kullarından eyle.
Âmin.
Bektaşilerin okudukları bir gülbank örneği şöyledir:
Bismillahirahmanirrahim
Hak Muhammed Ali aşkına
Akşamlar hayrola, hayırlar fethola, şerler defola.
Müminler ber-murâd ola, münkirler mâtola, münafıklar berbâd ola.
Demler dâim, cemler kāim, ibadetler sahih ve sâlim ola.
Gönüller şâdola, meydanlar âbâd ola, meclisler küşâd ola.
Er Hak Muhammed Ali cümlemize muîn ve zahîr ve dest-gîr ola.
On iki imam ve on dört ma’sûm-ı pâkân efendilerimizin hayır himmetleri üzerlerimizde hâzır ve nâzır ola.
Hemîşe iltifat-ı