İrtifak Hakkı Nedir?
İrtifak hakkı, bir taşınmaz üzerinde başka bir taşınmaz lehine kurulan sınırlı ayni haktır. Bu hak, yararlanma hakkını sağlayan irtifak sahibine, yüklü taşınmazın malikini mülkiyet hakkının sağladığı bazı yetkileri kullanmaktan kaçınmaya veya yararlanan taşınmaz malikinin yüklü taşınmazı belirli şekilde kullanmasına katlanmaya mecbur kılar.
İrtifak Hakkının Tanımı
İrtifak hakkı, Türk Medeni Kanunu’nun 779. maddesinde şu şekilde tanımlanmıştır:
“İrtifak hakkı, bir taşınmaz lehine diğer bir taşınmaz üzerinde ayni bir hak tanıyan ve onu mülkiyet hakkı gibi kullanmaya veya yararlanmaya yarayan haklardır.”
Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere, irtifak hakkı bir taşınmaz üzerinde kurulan bir ayni haktır. Bu hak, yararlanma hakkını sağlayan irtifak sahibine, yüklü taşınmazın malikini mülkiyet hakkının sağladığı bazı yetkileri kullanmaktan kaçınmaya veya yararlanan taşınmaz malikinin yüklü taşınmazı belirli şekilde kullanmasına katlanmaya mecbur kılar.
İrtifak Hakkının Unsurları
İrtifak hakkının unsurları şunlardır:
- İrtifak hakkının konusu: İrtifak hakkı, bir taşınmaz üzerinde kurulur. Bu taşınmaza yararlanan taşınmaz denir.
- İrtifak hakkının yararlanıcısı: İrtifak hakkı, bir kişiye veya bir taşınmaza tanınabilir. Bu kişiye veya taşınmaza irtifak sahibi denir.
- İrtifak hakkının yüklü taşınmaz: İrtifak hakkı, başka bir taşınmaz üzerinde kurulur. Bu taşınmaza yüklü taşınmaz denir.
- İrtifak hakkının içeriği: İrtifak hakkı, yararlanma hakkını sağlayan bir haktır. Bu hak, yararlanan taşınmaz malikine, yüklü taşınmazı belirli bir şekilde kullanma veya yararlanma yetkisi verir.
İrtifak Hakkının Çeşitleri
İrtifak hakları, yararlanma şekline göre şu şekilde sınıflandırılabilir:
- Kullanım hakkı: Kullanım hakkı, yararlanan taşınmaz malikine, yüklü taşınmazı belirli bir şekilde kullanma yetkisi verir. Örneğin, bir kişiye, komşusu olan bir taşınmaz üzerinde geçit hakkı tanınabilir. Bu durumda, kişi, komşusunun taşınmazı üzerinden kendi taşınmazına geçmek için gerekli olan yolu kullanabilir.
- Semerelenme hakkı: Semerelenme hakkı, yararlanan taşınmaz malikine, yüklü taşınmazın semerelerinden yararlanma yetkisi verir. Örneğin, bir kişiye, komşusu olan bir taşınmaz üzerinde su alma hakkı tanınabilir. Bu durumda, kişi, komşusunun taşınmazından kendi taşınmazına su alabilir.
- Geçit hakkı: Geçit hakkı, yararlanan taşınmaz malikine, yüklü taşınmaz üzerinden kendi taşınmazına geçmek için gerekli olan yolu kullanma yetkisi verir. Geçit hakkı, en sık rastlanan irtifak hakkı türüdür.
- Su alma hakkı: Su alma hakkı, yararlanan taşınmaz malikine, yüklü taşınmazdan su alma yetkisi verir.
- İrtifak hakkının sona ermesi: İrtifak hakkı, kanunda öngörülen nedenlerle sona erebilir. İrtifak hakkının sona ermesi nedenleri şunlardır:
- Sürenin dolması: İrtifak hakkının süresi, sözleşme ile belirlenebilir. Süre dolduğunda irtifak hakkı kendiliğinden sona erer.
- İrtifak sahibinin taşınmazını satması: İrtifak hakkı, taşınmazla birlikte devredilir. Ancak, irtifak hakkı sahibi taşınmazını satarsa, irtifak hakkı da yeni malikin üzerinde devam eder.
- Yüklü taşınmazın mülkiyetinin devri: İrtifak hakkı, yüklü taşınmazla birlikte devredilir. Ancak, yüklü taşınmazın mülkiyeti devredilirse, irtifak hakkı da yeni maliki bağlar.
- İrtifak hakkının sona erdirilmesi: İrtifak hakkı, tarafların anlaşmasıyla veya mahkeme kararı ile sona erdirilebilir.
İrtifak Hakkının Hukuki Sonuçları
İrtifak hakkı, yararlanan taşınmaz malikine, yüklü taşınmaz üzerinde bazı haklar tanır. Bu haklar şunlardır:
- Yüklü taşınmazın malikini mülkiyet hakkının sağladığı bazı yetkileri kullanmaktan kaçınmaya zorlama hakkı: İ