JİTEM: Türkiye’nin karanlık tarihi
JİTEM, yani Jandarma İstihbarat ve Terörle Mücadele, Türkiye’nin yakın tarihinde en tartışmalı ve acımasız örgütlerden biridir. 1987 yılında kurulduğu iddia edilen JİTEM, resmi olarak hiçbir zaman varlığını kabul etmedi, ancak hakkında çok sayıda iddia ortaya atıldı. Bu iddialara göre JİTEM, terörle mücadele adı altında yargısız infazlar, işkence ve gözaltında kayıplara karışmıştı.
JİTEM’in kuruluşu
JİTEM’in kuruluşu ile ilgili kesin bir bilgi yoktur. Ancak, 1980’li yılların sonlarında, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde PKK ile mücadelenin tırmanması üzerine, Jandarma Genel Komutanlığı’nın kendi inisiyatifiyle böyle bir birimin kurulmasına karar verdiği iddia edilir.
JİTEM’in kuruluşuna ilişkin en önemli iddialardan biri, dönemin Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Necdet Öztorun’un bu kararında etkili olduğudur. Öztorun, PKK ile mücadelede daha etkin bir mücadele için, Jandarma’nın istihbarat ve operasyonel kabiliyetinin artırılması gerektiğini savunuyordu.
JİTEM’in kuruluşunu destekleyen bir diğer iddia ise, dönemin başbakanı Turgut Özal’ın da bu konuda olumlu görüş bildirdiğidir. Özal, PKK ile mücadelede daha sert bir yaklaşımın benimsenmesi gerektiğini savunuyordu.
JİTEM’in faaliyetleri
JİTEM’in faaliyetlerine ilişkin çok az bilgi bulunmaktadır. Ancak, ortaya çıkan iddialara göre JİTEM, PKK ile mücadele kapsamında şunları yapıyordu:
- PKK’lı teröristleri yakalamak ve etkisiz hale getirmek için operasyonlar düzenlerdi.
- PKK’nın faaliyetlerini izlemek ve istihbarat toplamak için çalışmalar yapardı.
- PKK’ya destek veren kişileri takip eder ve gözetim altında tutardı.
JİTEM’in faaliyetlerinin en tartışmalı kısmı, yargısız infazlar, işkence ve gözaltında kayıplar iddialarıdır. Bu iddialara göre JİTEM, PKK ile ilişkili olduğu düşünülen kişileri gözaltına alır, işkence yapar ve sonra da öldürürdü. Gözaltında kaybedilen kişilerin sayısı ise tam olarak bilinmemektedir.
JİTEM’in kapatılması
JİTEM’in varlığı, 1990’lı yılların başında kamuoyuna yansımaya başladı. Bu dönemde, JİTEM’in faaliyetlerine ilişkin çok sayıda iddia ortaya atıldı.
JİTEM’in kapatılması yönündeki ilk talepler, 1995 yılında TBMM’de Faili Meçhul Siyasi Cinayetleri Araştırma Komisyonu’nun kurulmasıyla gündeme geldi. Komisyon, JİTEM’in faaliyetlerini araştırdı ve hazırladığı raporda, JİTEM’in yargısız infazlar, işkence ve gözaltında kayıplara karıştığını tespit etti.
JİTEM’in kapatılması yönündeki talepler, 1996 yılındaki Susurluk kazasının ardından daha da güçlendi. Bu kazada, JİTEM’in kurucularından olduğu iddia edilen emekli Albay Arif Doğan da hayatını kaybetti.
JİTEM, 2001 yılında Jandarma Genel Komutanlığı tarafından resmen kapatıldı. Ancak, JİTEM’in faaliyetlerinin devam ettiğine dair iddialar günümüzde de devam etmektedir.
JİTEM’in etkileri
JİTEM, Türkiye’nin yakın tarihinde derin yaralar açmış bir örgüttür. JİTEM’in faaliyetleri, yargısız infazlar, işkence ve gözaltında kayıplar gibi insan hakları ihlallerine yol açmıştır.
JİTEM’in etkileri, sadece mağdurlar ve yakınları üzerinde değil, tüm toplum üzerinde hissedilmiştir. JİTEM, Türkiye’de güvenlik ve hukuk devleti algısını zedelemiştir.
JİTEM’in faaliyetlerine ilişkin soruşturmalar devam etmektedir. Ancak, JİTEM’in karanlık geçmişi hala tam olarak aydınlatılabilmiş değildir.
JİTEM’in Türkiye’ye verdiği zararlar
JİTEM, Türkiye’ye şu zararları vermiştir:
- İnsan hakları ihlallerine yol açmıştır.
- Güvenlik ve hukuk devleti algısını zedelemiştir.
- Toplumsal kutuplaşmayı artırmıştır.
- Ülkenin demokratikleşme sürecini olumsuz etkilemiştir.
JİTEM’in kapatılması, Türkiye’nin insan hakları ve hukuk devleti standartlarını yükseltmesi açısından önemli bir adımdır. Ancak, JİTEM’in faaliyetlerine ilişkin soruşturmaların tamamlanması ve sorumluların yargılanması, JİTEM’in Türkiye’ye verdiği zararların telafi edilmesi için gereklidir.