Kanuni Esas Nedir?
Kanuni esas, hukuki bir sorunun çözümünde uygulanacak olan hukuk kurallarının bütünüdür. Kanuni esas, hukuki bir sorunun çözümünde temel teşkil eden ve başvurulacak ilk kaynaktır.
Kanuni esas, hukuki bir sorunun çözümünde aşağıdaki unsurları içerir:
- Kanunlar: Kanunlar, hukuki normların en üst kaynağıdır. Kanunlar, hukuki bir sorunun çözümünde öncelikle başvurulacak kaynaktır.
- Yargı kararları: Yargı kararları, kanunların yorumlanmasında ve uygulanmasında yol gösterici niteliktedir. Yargı kararları, kanuni esasın bir parçası olarak kabul edilir.
- İlmi görüşler: Hukukçuların bir konudaki görüşleri, kanuni esasın oluşumunda önemli bir rol oynar. İlmi görüşler, hukuki bir sorunun çözümünde yardımcı bir kaynak olarak kullanılabilir.
Kanuni Esasın Önemi
Kanuni esasın önemi, hukuki bir sorunun çözümünde aşağıdaki hususlardan kaynaklanır:
- Hukuk güvenliği: Kanuni esas, hukuki bir sorunun çözümünde öngörülemezliği azaltır ve hukuk güvenliğini sağlar.
- Adalet: Kanuni esas, hukuki bir sorunun çözümünde adaleti sağlamaya yardımcı olur.
- Eşitlik: Kanuni esas, hukuki bir sorunun çözümünde eşitliği sağlamaya yardımcı olur.
Kanuni Esasın Kaynakları
Kanuni esasın kaynakları, hukukun temel kaynaklarıdır. Hukukun temel kaynakları, aşağıdaki unsurları içerir:
- Anayasa: Anayasa, bir devletin temel kanunudur. Anayasa, devletin temel organlarını, işleyişini ve vatandaşların temel haklarını düzenler.
- Kanunlar: Kanunlar, parlamento tarafından çıkarılan hukuk kurallarıdır. Kanunlar, hukuki bir sorunun çözümünde öncelikle başvurulacak kaynaktır.
- Yönetmelikler: Yönetmelikler, bakanlıklar tarafından çıkarılan hukuk kurallarıdır. Yönetmelikler, kanunların uygulanmasını sağlamak amacıyla çıkarılırlar.
- Tüzükler: Tüzükler, cumhurbaşkanı tarafından çıkarılan hukuk kurallarıdır. Tüzükler, kanunların uygulama esaslarını belirlemek amacıyla çıkarılırlar.
- Uluslararası sözleşmeler: Uluslararası sözleşmeler, iki veya daha fazla devlet arasında imzalanan anlaşmalardır. Uluslararası sözleşmeler, kanunlardan sonra uygulanırlar.
Kanuni Esasın Uygulanması
Kanuni esasın uygulanması, hukuki bir sorunun çözümünde aşağıdaki aşamaları içerir:
- Sorun tespiti: İlk olarak, hukuki sorunun konusu ve kapsamı tespit edilir.
- Uygulanacak hukuk kurallarının belirlenmesi: Hukuki sorunun çözümünde uygulanacak hukuk kuralları belirlenir.
- Hukuk kurallarının yorumlanması: Uygulanacak hukuk kuralları yorumlanır.
- Sorunun çözümü: Hukuk kurallarının yorumlanması sonucunda sorunun çözümü yapılır.
Kanuni Esasın Türleri
Kanuni esas, hukuki bir sorunun çözümünde uygulanacak hukuk kurallarının niteliğine göre aşağıdaki türlere ayrılır:
- Genel kanuni esas: Genel kanuni esas, tüm hukuki sorunları kapsayan hukuk kurallarıdır. Örneğin, Türk Medeni Kanunu, genel kanuni esasa örnek olarak gösterilebilir.
- Özel kanuni esas: Özel kanuni esas, belirli bir hukuki soruna ilişkin hukuk kurallarıdır. Örneğin, Borçlar Kanunu, özel kanuni esasa örnek olarak gösterilebilir.
Kanuni Esasın Sınırları
Kanuni esasın sınırları, hukukun genel prensipleri ile belirlenir. Hukukun genel prensipleri, kanunlarda açıkça düzenlenmemiş olsalar bile, hukuki bir sorunun çözümünde uygulanabilen hukuk kurallarıdır.
Kanuni esasın sınırlarına örnek olarak aşağıdaki hususlar gösterilebilir:
- Anayasa’nın temel hakları güvence altına alan hükümleri: Anayasa’nın temel hakları güvence altına alan hükümleri, kanuni esasın sınırları dışındadır. Örneğin, Anayasa’nın kişi dokunulmazlığını düzenleyen hükümleri, kanuni esasın sınırları dışındadır.
- Hukukun genel ilkelerinin bulunması: Hukukun genel ilkelerinin bulunması halinde, bu ilkeler kanuni esasın yerini alabilir. Örneğin, hakkaniyet ilkesi, kanuni esasın yerini alabilecek bir hukuk genel ilkesidir.
Sonuç olarak, kanuni esas, hukuki bir sorunun çözümünde temel teşkil eden ve başvurulacak ilk kaynaktır. Kanuni esas, hukuk güvenliğini, adaleti ve eşitliği sağlamaya yardımcı olur.