Kelam İlmi Nedir?
Kelam, Arapça “söz” anlamına gelen “kelam” kelimesinden türemiş bir terimdir. İslâm dininin temel ilkelerini, inanç esaslarını ve Allah’ın varlığını, birliğini, sıfatlarını, fiillerini ve diğer sıfatları ve fiilleri konu alan bir ilim dalıdır. Kelam ilmi, İslâm dininin akide (inanç) konularını akıl yoluyla açıklamayı ve ispatlamayı amaçlar.
Kelam İlminin Tarihçesi
Kelam ilmi, İslâm’ın ilk dönemlerinde, inanç esaslarını savunmak ve diğer din ve felsefelerle tartışmak amacıyla ortaya çıkmıştır. İlk dönemlerde, kelam ilmi ile meşgul olan kişilere “mutakallim” denirdi. Kelam ilminin ilk örnekleri, Hz. Peygamber’in ve sahabelerin hadisleri ve sözleridir.
Kelam ilmi, ilk olarak Emevî döneminde, özellikle II. (VIII.) yüzyılda gelişmeye başlamıştır. Bu dönemde, kelam ilminin temel konuları olan Allah’ın varlığı, birliği, sıfatları ve fiilleri gibi konular tartışılmaya başlanmıştır.
Abbasî döneminde, kelam ilmi daha da gelişmiştir. Bu dönemde, kelam ilminin iki ana okulu ortaya çıkmıştır:
- Eş’arilik: Eş’arilik, kelam ilminin en yaygın okuludur. Eş’arilik, Allah’ın sıfatlarını akıl yoluyla ispat etmeye çalışır.
- Maturidilik: Maturidilik, Eş’ariliğe benzer bir okuldur. Ancak Maturidilik, Eş’ariliğe göre daha ılımlı bir yaklaşıma sahiptir.
Kelam ilmi, Osmanlı döneminde de gelişmeye devam etmiştir. Bu dönemde, kelam ilmi ile meşgul olan önemli isimlerden biri, İmam Gazali’dir. İmam Gazali, kelam ilminin yanı sıra felsefi konularla da ilgilenmiştir.
Kelam İlminin Amacı
Kelam ilminin temel amacı, İslâm dininin inanç esaslarını akıl yoluyla açıklamak ve ispatlamaktır. Kelam ilmi, bu amacını gerçekleştirmek için çeşitli yöntemler kullanır. Bu yöntemlerden bazıları şunlardır:
- Ayet ve hadislerden delil çıkarma: Kelam ilmi, İslâm dininin temel kaynaklarından olan ayet ve hadislerden deliller çıkarır.
- Akıl yürütme: Kelam ilmi, akıl yürütme yoluyla inanç esaslarını açıklamaya çalışır.
- Diğer din ve felsefelerle tartışma: Kelam ilmi, diğer din ve felsefelerle tartışma yoluyla inanç esaslarını savunmaya çalışır.
Kelam İlminin Konusu
Kelam ilminin konusu, İslâm dininin inanç esaslarıdır. Bu esaslar şunlardır:
- Tevhid: Allah’ın birliği
- Nubuvvet: Peygamberlerin gönderilmesi
- Ahiret: Ölümden sonra dirilme ve hesap
- Kıyamet: Dünya hayatının sona ermesi ve kıyametin kopması
- Ahiret hayatı: Dünya hayatının ardından başlayan ahiret hayatı
- Ahiretteki ceza ve mükafat: İyilik yapanların cennete, kötülük yapanların ise cehenneme gitmesi
Kelam İlminin Alt Dalları
Kelam ilmi, çeşitli alt dallara ayrılır. Bu alt dallar şunlardır:
- Tevhid ilmi: Allah’ın birliği konusunu inceleyen ilim dalıdır.
- Nubuvvet ilmi: Peygamberlerin gönderilmesi konusunu inceleyen ilim dalıdır.
- Ahiret ilmi: Ölümden sonra dirilme ve hesap konusunu inceleyen ilim dalıdır.
- Kıyamet ilmi: Dünya hayatının sona ermesi ve kıyametin kopması konusunu inceleyen ilim dalıdır.
- Ahiret hayatı ilmi: Dünya hayatının ardından başlayan ahiret hayatı konusunu inceleyen ilim dalıdır.
- Ahiretteki ceza ve mükafat ilmi: İyilik yapanların cennete, kötülük yapanların ise cehenneme gitmesi konusunu inceleyen ilim dalıdır.
Kelam İlminin Önemi
Kelam ilmi, İslâm dininin inanç esaslarını öğrenmek ve anlamak için önemli bir ilim dalıdır. Kelam ilmi, inanç esaslarını akıl yoluyla açıklamaya ve ispatlamaya çalışır. Bu sayede, Müslümanların inanç esaslarına daha sağlam bir temel kazandırır