Kısas Nedir?
Kısas, Arapça kökenli bir kelime olup “eşitlik, denklik, bir fiile aynı şekilde karşılık verme” anlamına gelmektedir. Bir ceza hukuku terimi olarak kısas, kasten öldürme, yaralama ve sakat bırakma gibi suçlarda suçlunun işlediği fiile denk bir ceza ile cezalandırılması anlamına gelir.
Kısas, İslam hukukunun temel cezalarından biri olup, Allah’ın hakkı (hakkaniyet) ve mağdurun hakkı (intikam) olmak üzere iki temel amaca hizmet eder. Kısas, Allah’ın hakkı olarak, toplumda can güvenliğini ve adaleti sağlamaya yönelik bir cezadır. Mağdurun hakkı olarak ise, mağdurun uğradığı zararın telafi edilmesine ve vicdanının rahatlamasına yönelik bir cezadır.
Kısasın Tarihçesi
Kısas ilkesi, eski toplumlardan beri var olan bir cezalandırma yöntemidir. İslam öncesi Arap toplumunda kısas, kabileler arasında süregiden savaşların çözümü için kullanılmaktaydı. Kabilelerden biri diğerine bir saldırıda bulunursa, saldırıya uğrayan kabile saldırıyı yapan kabilenin bir üyesini öldürme hakkına sahipti. Bu durum, kabileler arasında kan davalarına ve çatışmalara yol açmaktaydı.
İslamiyet, kısas ilkesini kabul ederken, bu ilkenin amacını ve uygulanmasını yeniden düzenlemiştir. İslam’da kısas, sadece kasten işlenen adam öldürme suçlarında uygulanmaktadır. Ayrıca, kısas cezasının uygulanmasında, mağdurun ve suçlunun haklarının korunması öngörülmektedir.
Kısasın Uygulanması
Kısas cezasının uygulanması, İslam hukukunda bir dizi şarta bağlıdır. Bu şartlar şunlardır:
- Suçun kasten işlenmesi gerekir.
- Suçun mağdurun ölümüne neden olması gerekir.
- Suçlu, suç işlediği sırada akıl sağlığı yerinde olmalıdır.
- Suçlu, suç işlediği sırada ergenlik çağına gelmiş olmalıdır.
- Suçlu, suç işlediği sırada özgür olmalıdır.
Bu şartların varlığı halinde, mağdurun velisi veya temsilcisi, kısas cezasının uygulanmasını talep edebilir. Mağdurun velisi veya temsilcisi, kısas cezasının uygulanmasını talep etmezse, kısas cezası uygulanmaz.
Kısas cezasının uygulanmasında, mağdurun ve suçlunun haklarının korunması esastır. Mağdurun velisi veya temsilcisi, kısas cezasının uygulanmasını talep etse bile, suçlunun şu durumlarda kısas cezasından muaf tutulması mümkündür:
- Suçlu, mağdurun yakını ise.
- Suçlu, mağdurdan özür dilemiş ve mağdurun ailesinden af istemiş ise.
- Suçlu, topluma yararlı bir iş yapmış ise.
Kısasın Toplumsal Etkileri
Kısas cezasının toplum üzerinde olumlu ve olumsuz birtakım etkileri bulunmaktadır.
Olumlu Etkileri
Kısas cezasının olumlu etkileri şunlardır:
- Toplumda can güvenliğini sağlamaya yardımcı olur.
- Adaleti sağlamaya yardımcı olur.
- Suçların önlenmesine yardımcı olur.
Olumsuz Etkileri
Kısas cezasının olumsuz etkileri şunlardır:
- Kan davalarına ve çatışmalara yol açabilir.
- Suçlunun haklarını ihlal edebilir.
Kısasın Modern Hukukta Yeri
Kısas cezası, günümüz modern hukuk sistemlerinde genel olarak uygulanmamaktadır. Bunun başlıca nedenleri şunlardır:
- Kısas cezasının insanlık dışı ve vahşi bir ceza olduğu algısı vardır.
- Kısas cezasının uygulanması, mağdurun ve suçlunun haklarını ihlal edebilir.
Ancak, bazı ülkelerde kısas cezasının bazı durumlarda uygulandığı görülmektedir. Örneğin, Suudi Arabistan’da kısas cezası, kasten işlenen adam öldürme suçlarında uygulanmaktadır.
Sonuç olarak, kısas ilkesi, İslam hukukunun temel cezalarından biridir. Kısas cezasının amacı, toplumda can güvenliğini ve adaleti sağlamaktır. Ancak, kısas cezasının uygulanmasında, mağdurun ve suçlunun haklarının korunması esastır.