Manzume Nedir?
Manzume, Arapça kökenli bir kelimedir. “Manzum” kelimesinden türetilmiştir ve “dizilmiş, sıralanmış, düzenli” anlamına gelir. Edebiyatta ise “nazımla yazılmış eser” anlamına gelir.
Manzume, hece ya da aruz ölçüsüyle yazılabilir. Hece ölçüsüyle yazılan manzumelere “hece manzumesi”, aruz ölçüsüyle yazılan manzumelere ise “aruz manzumesi” denir.
Manzume, birçok farklı türde olabilir. En yaygın manzume türleri şunlardır:
- Gazel: Dörtlüklerden oluşan bir nazım şeklidir. Her dörtlükte 5-7-5-7 hece ölçüsü kullanılır.
- Kaside: Uzun ve ağır bir nazım şeklidir. Genellikle bir konu etrafında gelişir.
- Şarkı: Aşk, doğa, ayrılık gibi konularda yazılan, genellikle 7’li hece ölçüsüyle yazılan bir nazım şeklidir.
- Müstezat: Dörtlüklerden oluşan bir nazım şeklidir. Her dörtlükte 7-7-7-7 hece ölçüsü kullanılır.
- Tuyuğ: Dörtlüklerden oluşan bir nazım şeklidir. Her dörtlükte 7-8-8-8 hece ölçüsü kullanılır.
Manzumeler, içeriğine göre de farklı türlere ayrılabilir. En yaygın manzume türleri şunlardır:
- Didaktik manzume: Öğüt verici nitelikte olan manzumelerdir.
- Lirik manzume: Duygu ve düşünceleri yansıtan manzumelerdir.
- Destansı manzume: Kahramanlık ve savaş konularını işleyen manzumelerdir.
- Hiciv manzumesi: Bir kişiyi ya da kurumu eleştiren manzumelerdir.
- Tebrik manzumesi: Bir kişiyi ya da kurumu kutlamak için yazılan manzumelerdir.
Manzumenin Özellikleri
Manzumenin başlıca özellikleri şunlardır:
- Nazımla yazılmış olması: Manzumeler, hece ya da aruz ölçüsüyle yazılan eserlerdir.
- Düzenli bir yapıya sahip olması: Manzumeler, belirli bir nazım şekline göre yazılırlar.
- Dil ve anlatım özellikleri bakımından özenli olması: Manzumeler, dil ve anlatım özellikleri bakımından özenli bir şekilde yazılırlar.
Manzumenin Tarihçesi
Manzume, Türk edebiyatında çok eski dönemlerden beri kullanılmaktadır. İlk Türk manzumeleri, koşuk şeklinde yazılmıştır. Koşuklarda genellikle doğa, aşk ve ölüm gibi konular işlenir.
-
yüzyılda başlayan İslamiyet’in etkisiyle Türk edebiyatında yeni nazım şekilleri kullanılmaya başlanmıştır. Bu dönemde gazel, kaside, mesnevi gibi nazım şekilleri yaygınlaşmıştır.
-
yüzyılda ise Türk edebiyatında yeni bir nazım şekli olan rubai ortaya çıkmıştır. Rubailer, dörtlükten oluşan ve genellikle aşk, doğa ve ölüm gibi konuları işleyen kısa şiirlerdir.
-
yüzyıldan itibaren ise Türk edebiyatında divan edebiyatı dönemi başlamıştır. Bu dönemde manzume, divan edebiyatında en yaygın kullanılan eser türlerinden biri olmuştur.
-
yüzyıldan itibaren ise Türk edebiyatında yenileşme hareketleri başlamıştır. Bu dönemde manzume, yeni nazım şekilleri ve edebî türlerle zenginleşmiştir.
Manzumenin Örnekleri
Türk edebiyatında manzume türünde yazılmış birçok önemli eser bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin Mesnevî’si
- Fuzuli’nin Leylâ ve Mecnûn’u
- Nedim’in Şair Evlenmesi’
- Süleyman Nahifî’nin Harname’si
- Nailî’nin Hayrabad’ı
- Tanzimat döneminde yazılan şiirler
Sonuç
Manzume, Türk edebiyatında çok eski dönemlerden beri kullanılan ve birçok farklı türde yazılmış olan bir eser türüdür. Manzumeler, dil ve anlatım özellikleri bakımından özenli olmaları ve belirli bir nazım şekline göre yazılmaları ile dikkat çekerler.