Nazım Türü Nedir?
Nazım türü, şiirlerin ortak özelliklerini ve biçimsel özelliklerini ifade eden bir kavramdır. Nazım türleri, şiirlerin ölçüsü, uyak düzeni, nazım birimi, konu ve işleyiş özellikleri gibi unsurlara göre belirlenir.
Nazım Türlerinin Özellikleri
Nazım türleri, aşağıdaki özelliklere göre sınıflandırılabilir:
- Ölçü: Nazım türleri, ölçülerine göre aruz ve hece olmak üzere iki ana grupta incelenir. Aruz ölçüsü, Arap edebiyatından Türk edebiyatına geçen ve hece ölçüsünden farklı olarak hecelerin uzunluk ve kısalıklarına göre belirlenen bir ölçüdür. Hece ölçüsü ise, hecelerin uzunluk ve kısalıklarına bakılmaksızın hecelerin sayılarına göre belirlenen bir ölçüdür.
- Uyak düzeni: Nazım türleri, uyak düzenlerine göre tam uyak, yarım uyak, sarma uyak, ayak uyak, cinaslı uyak, kafiyesiz uyak olmak üzere altı ana grupta incelenir. Tam uyak, her dize sonunda aynı seslerin tekrarlanmasıdır. Yarım uyak, dizelerin sonunda aynı seslerin tekrarlanmasıdır. Sarma uyak, iki dizenin sonunda aynı seslerin tekrarlanması ve üçüncü dizenin sonunda farklı seslerin tekrarlanmasıdır. Ayak uyak, dizelerin sonunda aynı seslerin tekrarlanması ve üçüncü dizenin sonunda farklı seslerin tekrarlanmasıdır. Cinaslı uyak, iki dizenin sonunda aynı seslerin tekrarlanması ve bu seslerin aynı zamanda kelimelerin anlamlarıyla da ilişkili olmasıdır. Kafiyesiz uyak, dizelerin sonunda aynı seslerin tekrarlanmamasıdır.
- Nazım birimi: Nazım türleri, nazım birimlerine göre beyit, dörtlük, murabba, kıta, bent, musammat olmak üzere altı ana grupta incelenir. Beyit, iki dizeden oluşan bir nazım birimidir. Dörtlük, dört dizeden oluşan bir nazım birimidir. Murabba, dört dizeden oluşan ve son dizesi kafiyeli bir nazım birimidir. Kıta, dörtten fazla dizeden oluşan ve son dizesi kafiyeli bir nazım birimidir. Bent, en az üç dörtlükten oluşan ve aynı konu veya duyguyu işleyen bir nazım birimidir. Musammat, en az üç bentten oluşan ve her bentteki dörtlüklerin son dizelerinin kafiyeli olduğu bir nazım birimidir.
- Konu: Nazım türleri, konularına göre dinî, mesnevî, divanî, halk, siyasi, sosyal, ağıt, komedi, trajedya, serenad, ağıt, övgü, yergi, aşk, sevgi, hasret, memleket, vatan, özlem, tarih, felsefe, doğa, hayvan, mizah, suç, macera, polisiye, bilim kurgu, fantastik olmak üzere çeşitli gruplara ayrılabilir.
- İşleyiş: Nazım türleri, işlenişlerine göre anlatım, betimleme, tasvir, öyküleme, söyleyiş, duygu, düşünce, eleştiri, övgü, yergi, aşk, sevgi, hasret, memleket, vatan, özlem, tarih, felsefe, doğa, hayvan, mizah, suç, macera, polisiye, bilim kurgu, fantastik olmak üzere çeşitli gruplara ayrılabilir.
Nazım Türlerinin Örnekleri
Türk edebiyatında yaygın olarak kullanılan nazım türleri şunlardır:
- Gazel: Gazel, en çok kullanılan nazım türlerinden biridir. Aruz ölçüsü ile yazılan ve genellikle aşk, sevgi, özlem gibi konuları işleyen bir nazım türüdür.
- Kaside: Kaside, uzun bir şiir türüdür. Aruz ölçüsü ile yazılan ve