Nisbi Butlan Nedir?
Nisbi butlan, kanunun öngördüğü unsurlara sahip olan ve kanunun emredici hükümlerine aykırı olmayan bir işlemin, o işlemi oluşturan iradelerden birindeki sakatlık nedeniyle hukuken geçerliliğini yitirmesi durumudur. Nisbi butlan, mutlak butlandan farklı olarak, işlemin taraflarından birinin iradesinin sakat olması nedeniyle oluşur. Bu irade sakatlığı, işlemin taraflarından birinin ayırt etme gücünün olmaması, yanılma, aldatma, tehdit veya hile gibi nedenlerle olabilir.
Nisbi butlan, bir işlemde bulunması gereken unsurların eksik olması veya kanunun emredici hükümlerine aykırılık gibi nedenlerle meydana gelen mutlak butlandan farklıdır. Mutlak butlan, işlemin taraflarından birinin iradesine bakılmaksızın, işlemin hukuken hiç var olmadığını ifade eder. Nisbi butlan ise, işlemin taraflarından birinin iradesinin sakat olması nedeniyle, işlemin hukuken geçerliliğini yitirmesini ifade eder.
Nisbi Butlan Sebepleri
Nisbi butlan, işlemi oluşturan iradelerden birindeki sakatlık nedeniyle oluşur. Bu irade sakatlığı, aşağıdaki nedenlerle olabilir:
- Ayrım etme gücünün olmaması: Ayrım etme gücü, bir kimsenin kendi eylemlerinin sonuçlarını anlama ve değerlendirme yeteneğidir. Bir kimsenin ayırt etme gücünün olmaması durumunda, o kimse yaptığı işlemlerden sorumlu tutulamaz. Bu nedenle, ayırt etme gücünün olmaması, bir işlemin nisbi butlan nedenlerinden biridir.
- Yanılma: Yanılma, bir kimsenin yaptığı işlem hakkında yanlış bilgi sahibi olmasıdır. Yanılma, işlemin taraflarından birinin, işlemin konusu, niteliği veya hukuki sonuçları hakkında yanlış bilgi sahibi olması durumunda meydana gelebilir. Yanılma, nisbi butlan nedenlerinden biridir.
- Aldatma: Aldatma, bir kimsenin, başka bir kimseyi kandırarak onu bir işlem yapmaya ikna etmesidir. Aldatma, işlemin taraflarından birinin, diğer tarafın iradesini etkileyecek şekilde yanlış veya yanıltıcı bilgi vermesi durumunda meydana gelebilir. Aldatma, nisbi butlan nedenlerinden biridir.
- Tehdit: Tehdit, bir kimsenin, başka bir kimseyi korkutarak onu bir işlem yapmaya ikna etmesidir. Tehdit, işlemin taraflarından birinin, diğer tarafın iradesini etkileyecek şekilde ona zarar vereceğine dair söz vermesi veya eylemde bulunması durumunda meydana gelebilir. Tehdit, nisbi butlan nedenlerinden biridir.
- Hile: Hile, bir kimsenin, başka bir kimseyi aldatmaya yönelik olarak yaptığı eylemlerdir. Hile, işlemin taraflarından birinin, diğer tarafın iradesini etkileyecek şekilde ona yanıltıcı bilgi vermesi veya eylemde bulunması durumunda meydana gelebilir. Hile, nisbi butlan nedenlerinden biridir.
Nisbi Butlan Sonuçları
Nisbi butlan, işlemin hukuken geçerliliğini yitirmesine neden olur. Bu nedenle, nisbi butlanla sakatlanan bir işlemin hukuki sonuçları aşağıdaki gibidir:
- İşlem, taraflar arasında geçerli değildir. Bu nedenle, taraflar, işlemin hükümlerinden yararlanamazlar.
- İşlem, üçüncü kişilere karşı da geçerli değildir. Bu nedenle, üçüncü kişiler, işlemin hükümlerinden yararlanamazlar.
- İşlem, hükümden düşürülebilir. Nisbi butlanla sakatlanan bir işlemin taraflarından biri, işlemin iptali için dava açabilir. Bu dava sonucunda, mahkeme işlemi iptal ederek, işlemin hükümden düşürülmesine karar verebilir.
Nisbi Butlan Davaları
Nisbi butlanla sakatlanan bir işlemin iptali için dava açmak isteyen taraf, işlemin iptaline ilişkin dava açmadan önce, işlemin butlanını ispatlamak zorundadır. Bu ispat, işlemin taraflarından birinin ayırt etme gücünün olmaması, yanılma, aldatma, tehdit veya hile gibi bir sakatlık nedeniyle yapıldığının kanıtlanmasını gerektirir.
Nisbi butlan davaları, Medeni Kanun’un 18. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, nisbi butlanla sakatlanan bir işlemin iptali için dava açmak isteyen taraf, işlemin yapıldığı tarihten itibaren 5 yıl içinde dava açmalıdır.
Nisbi Butlan ve Mutlak Butlan Arasındaki Farklar
Nisbi butlan ve mutlak butlan, işlemin hukuki geçerliliğini yitirmesine neden olan iki farklı hukuki kavramdır. Bu iki kavram arasındaki farklar aşağıdaki gibi özetlenebilir:
| Özellik | Nisbi Butlan | Mutlak