Niteleme Sıfatı Nedir?
Niteleme sıfatı, isimlerin anlamını nitelik yönünden bildiren sıfatlardır. Yani, isimlerin renk, biçim, durum, özellik, sayı, ölçü gibi niteliklerini belirten sıfatlardır.
Niteleme sıfatları, isimleri daha belirgin ve zengin bir şekilde anlatmamızı sağlar. Örneğin, “ev” kelimesini sadece “ev” olarak kullansak, karşımızdaki kişiye çok fazla bilgi vermeyiz. Ancak, “sarı ev”, “büyük ev”, “yeni ev” gibi niteleme sıfatları kullanarak, evin rengini, büyüklüğünü ve yeniliğini belirtebiliriz. Böylece, karşımızdaki kişi eve dair daha net bir fikir edinebilir.
Niteleme Sıfatı Nasıl Bulunur?
Niteleme sıfatlarını bulmak için, isimlerin önüne gelerek onlara “nasıl?” sorusunu sorabiliriz. Cümlede ismin önüne gelen ve “nasıl?” sorusuna cevap veren kelime niteleme sıfatıdır. Örneğin, “yeşil ağaç” cümlesinde “yeşil” kelimesi, “ağaç” isminin önüne gelerek ona “nasıl?” sorusuna cevap vermektedir. Dolayısıyla, “yeşil” kelimesi cümlede niteleme sıfatıdır.
Niteleme Sıfatlarının Özellikleri
Niteleme sıfatlarının başlıca özellikleri şunlardır:
- Niteleme sıfatları, isimlerin anlamını nitelik yönünden bildirirler.
- Niteleme sıfatları, isimlerin önüne gelerek onlarla tamlama oluştururlar.
- Niteleme sıfatları, isimlerin rengini, biçimini, durumunu, özelliğini, sayısını, ölçüsünü belirtirler.
- Niteleme sıfatları, varlıkların bünyesinde bulunan yani “kalıcı” özelliklerini tarif ederler.
Niteleme Sıfatlarının Çeşitleri
Niteleme sıfatları, anlamlarına göre dört gruba ayrılır:
- Renk sıfatları: İsimlerin rengini bildiren sıfatlardır. Örnekler: “kırmızı”, “mavi”, “sarı”, “beyaz”, “siyah”
- Biçim sıfatları: İsimlerin biçimini bildiren sıfatlardır. Örnekler: “uzun”, “kısa”, “yuvarlak”, “kare”, “üçgen”
- Durum sıfatları: İsimlerin durumunu bildiren sıfatlardır. Örnekler: “yaşlı”, “genç”, “hasta”, “sağlıklı”, “yorgun”
- Özellik sıfatları: İsimlerin özelliklerini bildiren sıfatlardır. Örnekler: “zeki”, “cahil”, “dürüst”, “yalancı”, “hırslı”
Niteleme Sıfatları ile İlgili Bazı Kurallar
- Niteleme sıfatları, isimlerin önüne gelerek onlarla tamlama oluştururlar. Bu nedenle, niteleme sıfatları isimden sonra getirilemez. Örneğin, “ağaç yeşil” cümlesi yanlıştır. Doğrusu “yeşil ağaç” olmalıdır.
- Niteleme sıfatları, isimlerin anlamını zenginleştirerek cümleye çeşitlilik katarlar. Bu nedenle, cümlede niteleme sıfatlarının kullanılması tercih edilir. Örneğin, “Köpek havladı.” cümlesi yerine “Köpek havlayan büyük bir hayvandı.” cümlesi daha anlamlı ve etkileyicidir.
- Niteleme sıfatları, isimlerin önüne gelerek onlarla tamlama oluşturdukları için, ismin aldığı ekler niteleme sıfatlarına da gelir. Örneğin, “yeşil ağaç” cümlesinde “yeşil” kelimesi “ağaç” kelimesinin aldığı “-ç” ekinden etkilenerek “yeşil-ç” olmuştur.
Niteleme Sıfatları ile İlgili Örnekler
- Renk sıfatları:
- kırmızı elma
- mavi gökyüzü
- sarı çiçek
- beyaz ev
- siyah saç
- Biçim sıfatları:
- uzun boy
- kısa kalem
- yuvarlak masa
- kare pencere
- üçgen şekil
- Durum sıfatları:
- yaşlı adam
- genç kız
- hasta çocuk
- sağlıklı hayvan
- yorgun işçi
- Özellik sıfatları:
- zeki öğrenci
- cahil insan
- dürüst vatandaş
- yalancı arkadaş
- hırslı işadamı
**Niteleme Sıf