Opioidler Nedir?
Opioidler, morfin benzeri etkiler üretmek için opioid reseptörleri üzerinde etkili olan maddelerdir. Tıbbi olarak öncelikle ağrı kesici olarak kullanılırlar. Opioidler, haşhaş bitkisinden elde edilen afyon türevleri, yarı sentetik opioidler ve sentetik opioidler olmak üzere üç ana gruba ayrılır.
Afyon Türevleri
Afyon türevleri, haşhaş bitkisinin özünden elde edilen opioidlerdir. Morfin, kodein ve tebain, en yaygın kullanılan afyon türevleridir.
- Morfin, afyonun en güçlü ağrı kesicisidir. Akut ve kronik ağrının tedavisinde kullanılır. Morfin, solunum depresyonu, bulantı, kusma, kabızlık ve uyku hali gibi yan etkilere neden olabilir.
- Kodein, morfinin daha az güçlü bir türevidir. Akut ağrının tedavisinde ve öksürük kesici olarak kullanılır. Kodein, solunum depresyonu, bulantı, kusma ve kabızlık gibi yan etkilere neden olabilir.
- Tebain, morfinin bir türevidir. Morfinin yaklaşık yarısı kadar güçlüdür. Akut ağrının tedavisinde ve öksürük kesici olarak kullanılır. Tebain, solunum depresyonu, bulantı, kusma ve kabızlık gibi yan etkilere neden olabilir.
Yarı Sentetik Opioidler
Yarı sentetik opioidler, afyon türevlerinden elde edilen ancak daha fazla kimyasal değişiklikten geçirilen opioidlerdir. Hidrokodon, oksikodon ve fentanil, en yaygın kullanılan yarı sentetik opioidlerdir.
- Hidrokodon, morfinin yarı sentetik bir türevidir. Morfinin yaklaşık yarısı kadar güçlüdür. Akut ve kronik ağrının tedavisinde kullanılır. Hidrokodon, solunum depresyonu, bulantı, kusma, kabızlık ve uyku hali gibi yan etkilere neden olabilir.
- Oksikodon, morfinin yarı sentetik bir türevidir. Morfinin yaklaşık iki katı kadar güçlüdür. Akut ve kronik ağrının tedavisinde kullanılır. Oksikodon, solunum depresyonu, bulantı, kusma, kabızlık ve uyku hali gibi yan etkilere neden olabilir.
- Fentanil, morfinin yarı sentetik bir türevidir. Morfinin çok daha güçlüdür. Akut ağrının tedavisinde ve anestezide kullanılır. Fentanil, solunum depresyonu, bulantı, kusma, kabızlık ve uyku hali gibi yan etkilere neden olabilir.
Sentetik Opioidler
Sentetik opioidler, tamamen kimyasal yollarla sentezlenen opioidlerdir. Metadon, tramadol ve tapentadol, en yaygın kullanılan sentetik opioidlerdir.
- Metadon, morfinin sentetik bir türevidir. Morfinin yaklaşık yarısı kadar güçlüdür. Akut ve kronik ağrının tedavisinde ve uyuşturucu bağımlılığının tedavisinde kullanılır. Metadon, solunum depresyonu, bulantı, kusma, kabızlık ve uyku hali gibi yan etkilere neden olabilir.
- Tramadol, morfinin sentetik bir türevidir. Morfinin yaklaşık üçte biri kadar güçlüdür. Akut ve kronik ağrının tedavisinde kullanılır. Tramadol, solunum depresyonu, bulantı, kusma, kabızlık ve uyku hali gibi yan etkilere neden olabilir.
- Tapentadol, morfinin sentetik bir türevidir. Morfinin yaklaşık yarısı kadar güçlüdür. Akut ağrının tedavisinde kullanılır. Tapentadol, solunum depresyonu, bulantı, kusma, kabızlık ve uyku hali gibi yan etkilere neden olabilir.
Opioidlerin Etkileri
Opioidler, merkezi sinir sisteminde opioid reseptörleri üzerinde etki ederek ağrı, anksiyete ve kusma gibi semptomları azaltırlar. Opioidlerin başlıca etkileri şunlardır:
- Ağrı kesici etki: Opioidler, ağrı reseptörlerini bloke ederek ağrıyı azaltırlar.
- Anksiyete giderici etki: Opioidler, anksiyete reseptörlerini bloke ederek anksiyeteyi azaltırlar.
- Kabızlık: Opioidler, bağırsak hareketlerini yavaşlatarak kabızlık yaparlar.
- Uyku hali: Opioidler, merkezi sinir sistemini baskılayarak uyku hali yaparlar.
- Solunum depresyonu: Opioidler, solunum merkezini baskılayarak solunum de