Öşür Nedir?
Sözlük Anlamı
Öşür, sözlükte “onda bir” anlamına gelen “uşr” kelimesinin Türkçeleşmiş şeklidir. Fıkıhta ise toprak ürünlerinden tahsil edilen zekâtı ifade eder.
Dinî Dayanağı
Öşrün farz olduğu, Kur’an-ı Kerim ve hadis-i şeriflerde de belirtilmiştir. Kur’an-ı Kerim’de, “Onların mallarında, muhtaç, yoksul ve yolda kalmışlar için bir hak vardır” (Enfal, 8/41) ayetiyle müminlerin mallarında ihtiyaç sahipleri için bir pay ayrılması gerektiği bildirilmiştir. Bu payın ne kadar olacağı ise hadis-i şeriflerde açıklanmıştır.
Öşrün Hesaplanması
Öşür, genellikle onda bir oranında hesaplanır. Ancak, sulama yöntemine göre bu oran değişebilir. Yağmur ve nehir sularıyla sulanan toprak mahsullerinde onda bir, kova ile (masraf edilerek) sulananlarda ise yirmide bir öşür gerekir.
Öşrün Hesaplanmasındaki Esaslar
Öşür, aşağıdaki esaslara göre hesaplanır:
- Öşür, zekâtın aksine, malın cinsine göre değil, miktarına göre hesaplanır.
- Öşür verecek olan kişinin, zekât verecek kadar zengin olması gerekir.
- Öşür, malın sahibi tarafından verilir.
- Öşür, malın hasat edildiği yıl verilir.
Öşrün Verileceği Yerler
Öşür, ihtiyaç sahiplerine verilir. Bu kişiler, fakir, miskin, yolda kalmış, esir, borçlu ve zekât komisyonu tarafından ihtiyaç sahibi olduğu tespit edilen kişilerdir.
Öşrün Faydaları
Öşrün, hem bireysel hem de toplumsal faydaları vardır.
Bireysel Faydaları
- Öşür, zenginlerin mallarını ihtiyaç sahipleri ile paylaşmalarını sağlar.
- Öşür, ihtiyaç sahiplerinin ihtiyaçlarını karşılamasına yardımcı olur.
- Öşür, zenginleri cömert olmaya teşvik eder.
Toplumsal Faydaları
- Öşür, toplumsal dayanışmayı ve yardımlaşmayı güçlendirir.
- Öşür, yoksulluk ve açlık gibi sosyal sorunları azaltmaya yardımcı olur.
- Öşür, toplumsal huzur ve refahı sağlar.
Öşürün Tarihçesi
Öşür, İslamiyet’ten önce de Araplar arasında uygulanan bir vergiydi. İslamiyet’in kabulünden sonra ise bu verginin zekât hükümlerine tabi olduğu kabul edilmiştir.
Osmanlı Devleti’nde öşür, önemli bir gelir kaynağıydı. Devlet, bu vergiyi tahsil etmek için “aşar eminleri” görevlendirmiştir. Aşar eminleri, arazileri gezerek öşür miktarını tespit eder ve bu miktarı çiftçilerden tahsil ederlerdi.
Günümüzde, Türkiye Cumhuriyeti’nde öşür, bir vergi olarak uygulanmamaktadır. Ancak, zekât olarak verilmesi gereken bir malın, tarım ürünü olması halinde, öşür miktarı üzerinden zekât hesaplanmaktadır.
Öşürle İlgili Bazı Örnekler
- Bir çiftçi, 100 dönümlük bir arazide buğday ekmiştir. Buğday hasadı sonunda 10 ton buğday elde etmiştir. Bu durumda, çiftçinin öşür vermesi gerekir. Buğdayın onda biri olan 1 ton buğday, çiftçinin öşrü olarak verilir.
- Bir çiftçi, 50 dönümlük bir arazide pamuk ekmiştir. Pamuk hasadı sonunda 5 ton pamuk elde etmiştir. Bu durumda, çiftçinin öşür vermesi gerekir. Bu pamukların yirmide biri olan 2,5 ton pamuk, çiftçinin öşrü olarak verilir.
Öşür, İslam’ın önemli ibadetlerinden biridir. Bu ibadet, zenginlerin mallarını ihtiyaç sahipleri ile paylaşmalarını sağlar. Öşür, toplumsal dayanışmayı ve yardımlaşmayı güçlendiren önemli bir araçtır.