Paralel Nedir?
Paralel, uzunluğu boyunca birbirinden eşit uzaklıkta bulunan doğru ya da düzlemlerin birbirlerine göre durumlarını tanımlamakta kullanılan bir sıfattır. Paralellik Öklid evreninde mümkündür ve Öklid’in paralel aksiyomunun temelini oluşturur.
Paralel Aksiyomu
Paralel aksiyomu ya da paralel postülası, Öklidci geometriyi oluşturan 5 aksiyomdan birisidir. Bu aksiyoma göre bir düzlemdeki herhangi bir doğru üzerinde bulunmayan bir noktadan, o doğruya paralel sadece bir doğru çizilebilir.
Paralellerin Özellikleri
- Paralel doğrular, bir düzlemde birbirlerini kesmezler.
- Paralel doğrular, aynı düzlemde olmalıdırlar.
- Paralel doğrular, aynı yöne doğru uzanır.
- Paralel doğrular, aynı uzunluktadır.
Paralellerin Coğrafi Anlamı
Coğrafyada paraleller, Ekvator’a paralel olarak çizilen hayali dairelerdir. Ekvator, yeryüzünün en geniş enlemidir ve 0 derece enlem olarak kabul edilir. Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe paralellerin uzunluğu azalır.
Paraleller, Dünya’nın enlemlerini belirlemeye yardımcı olur. Enlem, bir noktanın Ekvator’a olan uzaklığını ifade eder. Enlem derecesi, paralellere göre belirlenir. Örneğin, İstanbul 41° kuzey enleminde yer almaktadır. Bu, İstanbul’un Ekvator’dan 41 derece kuzeyde olduğu anlamına gelir.
Paralellerin diğer etkileri şunlardır:
- Güneş ışınlarının geliş açısı, paralellere göre değişir.
- Güneş ışınlarının geliş açısının değişmesi, sıcaklık dağılımını etkiler.
- Paralellerin uzunluğu, Dünya’nın şeklini etkiler.
Paraleller, Dünya’nın iklimini ve coğrafyasını önemli ölçüde etkiler.
En Uzun Paralel:
Ekvator, Dünya’nın en uzun paralelidir. Ekvator, 40.075 kilometre uzunluğundadır.
En Kısa Paralel:
Kutup daireleri, Dünya’nın en kısa paralelleridir. Kuzey Kutup Dairesi 66° 33′ 44″ kuzey enleminde, Güney Kutup Dairesi ise 66° 33′ 44″ güney enleminde yer alır.
Önemli Paraleller:
- Ekvator: 0°
- Tropik Yayları: 23° 27′ kuzey ve güney enlemleri
- Kuzey Kutup Dairesi: 66° 33′ 44″ kuzey enlemi
- Güney Kutup Dairesi: 66° 33′ 44″ güney enlemi
- Dönenceler: 23° 27′ kuzey ve güney enlemleri arasında kalan bölge
- Kış Dönencesi: 21 Aralık’ta güneş ışınlarının en dar açıyla geldiği nokta
- Yaz Dönencesi: 21 Haziran’da güneş ışınlarının en geniş açıyla geldiği nokta
Paralellerin Kullanım Alanları
- Paraleller, navigasyonda kullanılır.
- Paraleller, haritalarda kullanılır.
- Paraleller, iklim biliminde kullanılır.
- Paraleller, coğrafya biliminde kullanılır.
Sonuç
Paralel, geometride ve coğrafyada önemli bir kavramdır. Paraleller, Dünya’nın enlemlerini belirlemeye yardımcı olur ve Dünya’nın iklimini ve coğrafyasını önemli ölçüde etkiler.