Riba Nedir?
Riba, İslam dininde yasaklanmış olan ve haksız kazanç olarak tanımlanan bir kavramdır. Arapça’da “çoğalmak, artmak” anlamına gelen riba, İslam hukukunda, herhangi bir malın veya paranın, karşılığında hiçbir emek veya üretim olmaksızın, yalnızca ödünç verilmesi karşılığında belirlenen bir oranda artırılmasıdır.
Riba, İslam dininde haram olarak kabul edilen beş temel şeyden biridir. Kur’an-ı Kerim’de ribanın yasaklanmasına dair birçok ayet bulunmaktadır. Örneğin, Bakara Suresi’nin 278. ayetinde şöyle buyrulmaktadır:
“Ey iman edenler! Faiz (riba) yemeyin. Allah’tan korkun. Umulur ki kurtulursunuz.”
Riba, İslam dininde sadece ekonomik bir kavram olarak değil, aynı zamanda ahlaki bir kavram olarak da değerlendirilir. Riba, İslam’ın temel ilkelerinden olan adalet ve hakkaniyet ilkesine aykırıdır. Çünkü riba, ödünç veren kişinin, ödünç alan kişi üzerinde bir güç elde etmesine ve ondan haksız kazanç elde etmesine neden olur.
Riba Çeşitleri
Riba, İslam hukukunda iki temel kategoriye ayrılmaktadır:
- Riba al-fadl: Aynı cinsten olan malların, aynı miktarda ve aynı zaman diliminde, birinden diğerine ödünç verilmesi karşılığında belirlenen bir oranda artırılmasıdır. Örneğin, bir kişi 100 lirayı bir başkasına ödünç verir ve karşılığında 10 lira fazlasını alırsa, bu riba al-fadl’dır.
- Riba al-nasi’ah: Aynı cinsten olan malların, farklı miktarda veya farklı zaman diliminde, birinden diğerine ödünç verilmesi karşılığında belirlenen bir oranda artırılmasıdır. Örneğin, bir kişi 100 lirayı bir başkasına ödünç verir ve karşılığında 10 lira fazlasını bir ay sonra alırsa, bu riba al-nasi’ah’tır.
Riba al-fadl, İslam hukukunda daha ağır bir şekilde cezalandırılan riba türüdür.
Riba’nın Haram Olmasının Sebepleri
Riba’nın haram olmasının birçok nedeni bulunmaktadır. Bu nedenlerden bazıları şunlardır:
- Riba, adalet ve hakkaniyet ilkesine aykırıdır. Riba, ödünç veren kişinin, ödünç alan kişi üzerinde bir güç elde etmesine ve ondan haksız kazanç elde etmesine neden olur.
- Riba, sosyal ve ekonomik adaleti bozar. Riba, zenginlerin daha da zenginleşmesine, fakirlerin ise daha da fakirleşmesine neden olur.
- Riba, üretim ve ticareti olumsuz etkiler. Riba, yatırımcıların risk alma cesaretini azaltır ve üretim ve ticareti olumsuz etkiler.
Riba’nın Ekonomik Etkileri
Riba, ekonomi üzerinde hem olumlu hem de olumsuz etkiler yaratabilir.
Olumlu Etkileri
Riba, kısa vadede ekonomiyi canlandırabilir. Çünkü riba, yatırımcıların daha fazla paraya sahip olmasına ve bu parayı üretim ve ticarete yatırmasına neden olur. Bu durum, ekonomik büyümeyi ve istihdam yaratmayı sağlayabilir.
Olumsuz Etkileri
Riba, uzun vadede ekonomiye zarar verebilir. Çünkü riba, yatırımcıların risk alma cesaretini azaltır ve üretim ve ticareti olumsuz etkiler. Bu durum, ekonomik büyümeyi yavaşlatır ve işsizliği artırır.
Riba’nın İslam Ekonomisindeki Yeri
Riba, İslam ekonomisinin temel ilkelerinden biridir. İslam ekonomisi, ribanın yasaklanmasına dayanan bir ekonomidir. İslam ekonomisinde, ribanın yerini faizsiz bankacılık ve finans kurumları almıştır.
Faizsiz Bankacılık ve Finans Kurumları
Faizsiz bankacılık ve finans kurumları, ribanın yasaklanmasına uygun olarak çalışan kurumlardır. Bu kurumlar, parayı ödünç verirken, karşılığında herhangi bir faiz talep etmezler. Bunun yerine, ödünç verdikleri paranın karşılığında, bir hizmet bedeli alırlar.
Faizsiz bankacılık ve finans kurumları, İslam ekonomisinin önemli bir parçasıdır. Bu kurumlar, ekonomiyi canlandırmaya, sosyal adaleti sağlamaya ve kalkınmayı desteklemeye yardımcı olmaktadır.
Sonuç
Riba, İslam dininde yasaklanmış olan ve haksız kazanç olarak tanımlanan bir kavramdır. Riba, adalet ve hakkaniyet ilkesine aykırıdır. Ayrıca, sosyal ve ekonomik adaleti bozar ve üretim ve ticareti olumsuz etkiler.