Sözleşme Nedir?
Sözleşme, iki veya daha fazla kişi arasında, belirli bir hukuki sonuç doğurmaya yönelik karşılıklı ve birbirine uygun irade açıklamalarından oluşan hukuki bir işlemdir. Sözleşme, tarafların iradelerinin birleşmesi ile oluşur. Tarafların iradeleri, sözleşmenin konusunu, tarafların hak ve yükümlülüklerini ve sözleşmenin geçerlilik süresini belirler.
Sözleşme, günlük hayatımızın her alanında karşımıza çıkan bir hukuki kavramdır. Örneğin, bir ev kiralamak istediğimizde, ev sahibi ile bir kira sözleşmesi yaparız. Bu sözleşme, kiracının ev sahibinden kira ödemesini, ev sahibinin ise kiracıya ev tahsis etmesini öngörür. Benzer şekilde, bir mal satın aldığımızda, satıcı ile bir satış sözleşmesi yaparız. Bu sözleşme, satıcının malın mülkiyetini kiracıya devretmesini, kiracının ise malın bedelini satıcıya ödemesini öngörür.
Sözleşmenin Unsurları
Sözleşmenin unsurları, sözleşmenin geçerliliği için gerekli olan unsurlardır. Sözleşmenin unsurları şunlardır:
- Taraflar: Sözleşme, iki veya daha fazla kişi arasında yapılır. Taraflar, sözleşmenin konusuna ilişkin hak ve yükümlülükleri üstlenirler.
- Konu: Sözleşmenin konusu, tarafların hak ve yükümlülüklerini belirleyen husustur. Örneğin, bir kira sözleşmesinin konusu, kiralanan malın kullanımıdır.
- İrade beyanı: Sözleşme, tarafların karşılıklı irade beyanları ile kurulur. İrade beyanları, sözlü veya yazılı olabilir.
- Mutabakat: Sözleşmenin kurulabilmesi için tarafların iradelerinin uyuşması gerekir. Bu uyuma mutabakat denir.
Sözleşmenin Türleri
Sözleşmeler, farklı kriterlere göre sınıflandırılabilir. En yaygın sınıflandırma, sözleşmelerin taraf sayısına göre yapılan sınıflandırmadır. Bu sınıflandırmaya göre sözleşmeler şunlardır:
- Tek taraflı sözleşmeler: Tek taraflı sözleşmelerde, sadece bir taraf borç altına girer. Örneğin, bir bağış sözleşmesi, tek taraflı bir sözleşmedir. Bu sözleşmede, bağışlayan, bağışlanana bir mal veya hakkın mülkiyetini karşılıksız olarak devreder.
- İki taraflı sözleşmeler: İki taraflı sözleşmelerde, her iki taraf da borç altına girer. Örneğin, bir kira sözleşmesi, iki taraflı bir sözleşmedir. Bu sözleşmede, kiracı, kira bedelini ödemeyi, ev sahibi ise kiracıya ev tahsis etmeyi taahhüt eder.
Sözleşmeler, tarafların hak ve yükümlülüklerinin kapsamına göre de sınıflandırılabilir. Bu sınıflandırmaya göre sözleşmeler şunlardır:
- İvazsız sözleşmeler: İvazsız sözleşmelerde, taraflar arasında bir karşılıklı yararlanma ilişkisi yoktur. Örneğin, bir bağış sözleşmesi, ivazlı bir sözleşmedir.
- İvazlı sözleşmeler: İvazlı sözleşmelerde, taraflar arasında bir karşılıklı yararlanma ilişkisi vardır. Örneğin, bir kira sözleşmesi, ivazlı bir sözleşmedir.
Sözleşmeler, hükümlerinin yerine getirilme şekline göre de sınıflandırılabilir. Bu sınıflandırmaya göre sözleşmeler şunlardır:
- Edimsiz sözleşmeler: Edimsiz sözleşmelerde, tarafların sadece birer irade beyanı yeterlidir. Örneğin, bir bağış sözleşmesi, edimisiz bir sözleşmedir.
- Edimli sözleşmeler: Edimli sözleşmelerde, tarafların birer irade beyanı yeterli değildir. Tarafların, sözleşmenin konusuna ilişkin edimleri yerine getirmeleri gerekir. Örneğin, bir kira sözleşmesi, edimli bir sözleşmedir.
Sözleşmenin Kurulması
Sözleşme, tarafların karşılıklı irade beyanları ile kurulur. Bu irade beyanları, sözlü veya yazılı olabilir. Ancak, bazı sözleşmelerin belirli bir biçimde yapılması zorunludur. Örneğin, taşınmaz malların satış sözleşmesinin resmi biçimde yapılması zorunludur.
Sözleşmenin kurulması için gerekli olan irade beyanları şunlardır:
- Öneri: Bir sözleşmenin kurulması için ilk adım, bir tarafın diğer tarafa bir teklifte bulunmasıdır. Bu teklife, öneri denir.
- Kabul: Teklifin muhatabınca kabul edilmesi, sözleşmenin kurulmasını sağlar.
Öneri ve kabulün aynı anda yapılması durumunda, sözleşme anında kurulur. Ancak, öneri ve kabulün farklı zamanlarda yapılması durumunda, sözleşme önerinin muhatabına ulaştığı anda kurulur.