Tam Yargı Davası Nedir?
Tam yargı davası, idarenin bir işlemi, eylemi veya eylemsizliği sebebiyle bir kişisel hakkı ihlal edilen, maddi manevi zarara uğrayan kişiler tarafından açılabilecek dava türüne verilen addır. Tam yargı davasında, uğranılan maddi manevi zararın tazmini talep edildiğinden uygulamada tazminat davası olarak da ifade edilmektedir.
Tam yargı davaları, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 2. maddesinde; “İdari eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan muhtel olanlar tarafından açılan tam yargı davaları” şeklinde düzenlenmiştir.
Tam Yargı Davasının Niteliği
Tam yargı davaları, idari dava türlerinden biridir. İdari davalar, idarenin hukuka aykırı eylem ve işlemlerinden dolayı açılan davalardır. Tam yargı davaları, bu davalar içerisinde maddi ve manevi zararın tazmini talep edilen davalardır.
Tam yargı davaları, iptal davalarından farklıdır. İptal davalarında, idarenin hukuka aykırı işleminin iptali talep edilir. Tam yargı davalarında ise, idarenin hukuka aykırı işlemi veya eylemi sebebiyle uğranılan maddi ve manevi zararın tazmini talep edilir.
Tam Yargı Davasının Unsurları
Tam yargı davasının unsurları şunlardır:
- İdari işlem veya eylem
- Kişisel hak ihlali
- Maddi veya manevi zarar
- İlliyet bağı
İdari İşlem veya Eylem
Tam yargı davasının konusu idari işlem veya eylemdir. İdari işlem, idarenin bir kamu hukuku ilişkisini doğuran, değiştiren veya sona erdiren hukuki tasarrufudur. İdari eylem ise, idarenin hukuki bir sonuç doğurmayan, ancak hukuk düzeninde önemli bir yer tutan fiilleridir.
Kişisel Hak İhlali
Tam yargı davasının açılabilmesi için idarenin işlemi veya eylemi ile kişisel bir hakkın ihlal edilmiş olması gerekir. Kişisel hak, kamu hukuku alanındaki haklardır. Bu haklar, Anayasa’da, kanunlarda ve uluslararası sözleşmelerde düzenlenmiştir.
Maddi veya Manevi Zarar
Tam yargı davasında, idarenin işlemi veya eylemi sebebiyle uğranılan maddi veya manevi zararın tazmini talep edilir. Maddi zarar, malvarlığında meydana gelen kayıptır. Manevi zarar ise, kişilik değerlerinin zedelenmesinden kaynaklanan zarardır.
İlliyet Bağı
Tam yargı davasının açılabilmesi için idarenin işlemi veya eylemi ile zarar arasında bir illiyet bağı bulunması gerekir. İlliyet bağı, zararın idarenin işlemi veya eyleminden kaynaklandığını gösteren bağdır.
Tam Yargı Davasının Süresi
Tam yargı davasının süresi, idarenin işlemi veya eylemine karşı açılan iptal davasının süresine göre belirlenir. İptal davası süresi, idarenin işleminin tebliğinden itibaren 60 gündür. Ancak, idarenin eylemi sebebiyle açılan tam yargı davasında, eylemin gerçekleştiği tarihten itibaren 2 yıl içinde dava açılması gerekir.
Tam Yargı Davasının Açılması
Tam yargı davası, idari işlemi veya eylemin yapıldığı yerdeki idari mahkemede açılır. İdari mahkeme, davanın açılmasından sonra, gerekli gördüğü takdirde, idareden bilgi ve belge talep edebilir. Ayrıca, davayı inceleyerek, idarenin işlemi veya eyleminin hukuka aykırı olup olmadığını ve zararın tazmin edilip edilmeyeceğini karara bağlar.
Tam Yargı Davasının Karara Bağlanması
İdari mahkeme, tam yargı davasında, idarenin işlemi veya eyleminin hukuka aykırı olup olmadığını ve zararın tazmin edilip edilmeyeceğini karara bağlar. İdarenin işlemi veya eyleminin hukuka aykırı olduğunu ve zararın tazmin edilmesi gerektiğini kararlaştırırsa, idarenin zararı tazmin etmesi için bir süre verir. İdare, verilen süre içerisinde zararı tazmin etmezse, idare mahkemesi, idareyi tazminat ödemeye mahkum eder.
Tam Yargı Davasının Temyiz Edilmesi
İdari mahkemenin tam yargı davasında verdiği karar, hem davacı hem de davalı tarafından temyiz edilebilir. Temyiz incelemesi, Danıştay tarafından yapılır. Danıştay, temyiz incelemesinde, idari mahkemenin kararının hukuka uygun olup olmadığını inceler. Danıştay, idari mahkemenin kararını onaylarsa, karar kesinleşir. Danıştay, idari mahkemenin kararını bozarsa, dava yeniden idari mahkemede görülür.