Tarikat Nedir?
Tarikat, Arapça “tarîk” kelimesinden gelir ve “yol” demektir. Tasavvufta ise “Allah’a ulaşmak için benimsenen usul, tutulan yol” anlamına gelir. Tarikatlar, İslamiyet’in kalbi boyutu üzerinde duran ve “kalbin fıkhı” diye nitelenen tasavvuf öğretisinin (terbiyesinin) uygulandığı düzenli kurumsal yapılar olarak tarif edilir.
Tarikatlar, İslamiyet’in ilk dönemlerinden itibaren ortaya çıkmış ve günümüze kadar gelmiştir. İslam dünyasının her yerinde yaygın olarak görülen tarikatlar, İslam toplumlarının sosyal, kültürel ve dini hayatında önemli bir rol oynamıştır.
Tarikatların Tarihçesi
Tarikatların ortaya çıkışı, İslamiyet’in ilk dönemlerinde, özellikle Emeviler dönemindeki siyasi ve sosyal gelişmelerle ilişkilendirilir. Bu dönemde, İslam toplumu büyük bir genişleme ve değişim sürecine girmiştir. Bu süreçte, İslamiyet’in temel ilkelerinin korunması ve İslam toplumunun bir arada tutulması ihtiyacı doğmuştur. Tarikatlar da bu ihtiyacı karşılamak için ortaya çıkmış ve İslam toplumlarının birliği ve beraberliğini sağlamaya çalışmışlardır.
Tarikatların ortaya çıkışında, İslam dünyasının doğu ve batı kültürleriyle olan etkileşiminin de rolü olmuştur. Bu etkileşim sonucunda, İslam tasavvufu, Hint ve Fars tasavvufundan etkilenerek gelişmiştir. Bu gelişme, tarikatların ortaya çıkışını ve yaygınlaşmasını hızlandırmıştır.
Tarikatların Özellikleri
Tarikatlar, İslamiyet’in temel ilkelerine bağlı kalmakla birlikte, kendilerine özgü bir öğreti ve uygulamaya sahiptirler. Bu öğreti ve uygulamalar, tarikatların kurucuları olan şeyhlerin görüşleri ve deneyimleri temelinde şekillenmiştir.
Tarikatların ortak özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
- Tasavvuf öğretisini benimserler.
- Şeyh-mürid ilişkisine dayalı bir örgütlenme yapısına sahiptirler.
- Manevi eğitim ve terbiye faaliyetleri yürütürler.
Tarikatların Örgütlenme Yapısı
Tarikatların örgütlenme yapısı, şeyh-mürid ilişkisine dayanır. Şeyh, tarikatın kurucusu veya onun haleflerinden biridir. Mürid ise tarikata giren ve şeyhin rehberliğinde manevi terbiye gören kişidir.
Tarikatlar, şeyh ve müridlerden oluşan bir topluluktur. Bu topluluk, tekkelere veya dergahlara toplanır. Tekke veya dergah, tarikatın merkezi olan yerdir.
Tarikatların Manevi Eğitim ve Terbiyesi
Tarikatların temel amacı, insanları Allah’a yaklaştırmak ve onları manevi olarak eğitmektir. Bu amaçla, tarikatlar çeşitli manevi eğitim ve terbiye yöntemleri uygularlar.
Bu yöntemler arasında şunlar sayılabilir:
- Zikir: Zikir, Allah’ın isimlerini ve sıfatlarını tekrar ederek Allah’ı anmaktır. Zikir, tarikatların en önemli uygulamalarından biridir.
- Hikâyeler ve kıssalar: Hikâyeler ve kıssalar, tarikatlarda manevi eğitim için kullanılan etkili bir yöntemdir. Bu yöntemle, müritlere İslam’ın temel ilke ve değerleri öğretilir.
- Halveti: Halveti, tarikatlarda kullanılan bir tür müzikal törendir. Halveti törenleri, müritlerin kalplerini Allah’a açmak için yapılır.
Tarikatların Sosyal ve Kültürel Etkileri
Tarikatlar, İslam toplumlarının sosyal ve kültürel hayatında önemli bir rol oynamıştır. Bu rolü şu şekilde özetleyebiliriz:
- Tasavvuf düşüncesinin yayılmasına katkıda bulunmuşlardır.
- İslam toplumlarının birlik ve beraberliğini sağlamaya çalışmışlardır.
- Sosyal yardımlaşma ve dayanışma faaliyetleri yürütmüşlerdir.
- Kültürel değerlerin korunmasına ve geliştirilmesine katkıda bulunmuşlardır.
Tarikatların Eleştirileri
Tarikatlar, zaman zaman bazı eleştirilere maruz kalmışlardır. Bu eleştiriler, tarikatların bazı uygulamalarına ve tarikatlar içindeki bazı kişilerin davranışlarına yöneliktir.
Tarikatlara yöneltilen bazı eleştiriler şunlardır:
- Tarikatlar, İslam’ın temel ilkelerinden uzaklaşmıştır.
- Tarikatlar, İslam toplumlarında ayrımcılığa neden olmaktadır.
- Tarikatlar, bazı tarikat mensuplarının yasadışı faaliyetlerine zemin hazırlamaktadır.
Sonuç
Tarikatlar, İslamiyet’in önemli bir parçasıdır. Tarikatlar,