Teamülen Nedir?
Teamülen, Arapça kökenli bir kelimedir. “Te” öneki, “teşkilat” kelimesinin “bir araya getirmek” anlamına gelen “teşekkül” fiilinden türetildiğini gösterir. “Ayin” ise “âdet” anlamına gelir. Dolayısıyla teamülen, “âdet gereğince, âdet üzere” anlamına gelir.
Teamülen, bir işin veya davranışın, herhangi bir yazılı kurala dayanmadan, sadece gelenek ve göreneklere göre yapılmasını ifade eder. Örneğin, “teamülen bayramlarda şeker dağıtılır” cümlesinde, şeker dağıtmanın herhangi bir kanun veya yönetmeliğe dayanmadığı, sadece gelenek olduğu belirtilmektedir.
Teamülen, günlük hayatımızda sıklıkla karşılaştığımız bir kelimedir. Örneğin, işyerlerinde, “teamülen öğle yemeği saatinde bir saat mola verilir” gibi bir kural uygulanabilir. Bu kural, işyerinin iç yönetmeliğinde yer almayabilir, ancak çalışanlar tarafından teamülen uygulanır.
Teamülen, hukuki açıdan da önemli bir kavramdır. Örneğin, bir sözleşmede, “teamülen uygulanacak kurallar” başlığı altında, sözleşmenin tarafları arasında teamülen uygulanan kurallar belirtilebilir. Bu durumda, sözleşmede yer almayan bu kurallar, sözleşmenin bir parçası olarak kabul edilir.
Teamülenin Türevleri
Teamülen kelimesinden türetilen bazı kelimeler şunlardır:
- Teamül: Teamülen yapılan şey, âdet
- Teamüllü: Teamülen yapılan, âdet gereğince
- Teamülleştirmek: Bir şeyi teamülen hale getirmek, âdet haline getirmek
- Teamülleşmek: Teamül haline gelmek, âdet haline gelmek
Teamül Örnekleri
Teamül, günlük hayatımızın birçok alanında karşımıza çıkmaktadır. İşte bazı teamül örnekleri:
- Bayramlarda şeker dağıtmak
- Ev ziyaretlerinde hediye götürmek
- Ölen kişinin ardından taziye ziyaretinde bulunmak
- Evlenen kişilerin balayı tatiline gitmesi
- Yeni işe başlayan bir kişiye çiçek veya hediye vermek
- İşyerlerinde öğle yemeği saatinde mola vermek
- İşyerlerinde mesai bitiminden sonra iş görüşmesi yapmak
- Toplantılarda önce yaşça büyüklerin konuşması
- Toplantılarda konuşurken ayağa kalkmak
- Birine hediye verirken sol eli cebe sokmak
- Birinden bir şey isterken “lütfen” demek
- Birine teşekkür ederken “rica ederim” demek
Teamül ve Kanun
Teamül, kanun ile birlikte hukukun önemli bir kaynağıdır. Kanunların açıkça düzenlenmediği konularda, teamül hukukun tamamlayıcısı olarak kabul edilir.
Örneğin, ticari hayatın işleyişi ile ilgili birçok konuda, kanunlar açıkça düzenleme yapmamıştır. Bu konularda, teamül, hukukun boşluğunu doldurur. Örneğin, ticari işlerde, sözleşmelerin yazılı yapılması zorunlu değildir. Ancak, teamül gereğince, ticari işlerde sözleşmelerin yazılı yapılması yaygın olarak kabul edilmektedir.
Teamül, kanuna aykırı olmamak koşuluyla geçerlidir. Örneğin, bir sözleşmede, teamül gereğince uygulanacak kurallar belirtilmişse, bu kurallar, sözleşmenin bir parçası olarak kabul edilir. Ancak, bu kurallar, kanuna aykırı ise, geçersiz sayılır.
Teamül ve Hukuk Gelişimi
Teamül, hukukun gelişiminde önemli bir rol oynamaktadır. Kanunların değişmesinden önce, teamül, hukukun temelini oluşturmuştur. Günümüzde de, kanunların açıkça düzenlenmediği konularda, teamül hukukun tamamlayıcısı olarak önemli bir rol oynamaktadır.
Teamül, hukukun gelişmesine katkıda bulunan çeşitli faktörlerden biridir. Örneğin, teknolojinin gelişmesi ile birlikte, yeni hukuki sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu sorunlara çözüm bulmak için, teamülden yararlanılabilir.
Teamül ve Yargı Kararları
Yargı kararları da teamülün oluşmasında önemli bir rol oynamaktadır. Yargıçlar, benzer olaylarda benzer kararlar vererek, teamülün oluşmasına katkıda bulunurlar.
Örneğin, bir davada, bir mahkeme, bir konuda teamül gereğince uygulanacak bir kuralın varlığını kabul ederse, bu kural, diğer mahkemeler tarafından da kabul edilebilir.
Sonuç
Teamül, günlük hayatımızda ve hukuk sistemimizde önemli bir yere sahiptir. Teamül, kanunların boşluğunu doldurur ve hukukun gelişmesine katkıda bulunur.