Yeme bozukluğu nedir?
Yeme bozukluğu, kişinin yeme alışkanlıklarının sağlıksız bir şekilde bozulmasına neden olan bir dizi psikolojik durumdur. Bu durum, kilo almaktan veya şişmanlamaktan aşırı korkma, vücut ağırlığı veya şekline takıntılı olma gibi düşüncelere ve davranışlara yol açabilir. Yeme bozukluğu, hem fiziksel hem de ruhsal sağlığı ciddi şekilde etkileyebilen bir hastalıktır.
Yeme bozukluğu belirtileri
Yeme bozukluğunun belirtileri, bozukluğun türüne göre farklılık gösterebilir. Ancak, genel olarak görülen bazı belirtiler şunlardır:
- Kilo almaktan veya şişmanlamaktan aşırı korkma
- Vücut ağırlığı veya şekline takıntılı olma
- Yeme davranışlarını kontrol etme zorluğu
- Gıdaları aşırı kısıtlama veya yemeye tıkınırcasına saldırma
- Vücut şeklini değiştirmek için kusma, laksatif veya diüretik kullanımı
- Adet düzensizliği
- Enerji düşüklüğü
- Depresyon, kaygı veya anksiyete
Yeme bozukluğu nedenleri
Yeme bozukluğunun kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak, genetik, çevresel ve psikolojik faktörlerin bir kombinasyonunun rol oynadığı düşünülmektedir.
- Genetik faktörler: Yeme bozukluklarına yatkınlık, ailesel bir öyküye sahip kişilerde daha yaygındır.
- Çevresel faktörler: Medyadaki güzellik standartları, yeme bozukluklarının gelişiminde rol oynayabilir. Ayrıca, aile içi çatışmalar, travmatik yaşam olayları veya stresli yaşam dönemleri de yeme bozukluklarına yol açabilir.
- Psikolojik faktörler: Yeme bozuklukları, genellikle düşük benlik saygısı, kontrol eksikliği veya duyguları yönetmede zorluk gibi psikolojik sorunlarla ilişkilidir.
Yeme bozukluğu türleri
Yeme bozuklukları, DSM-5 (Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı) tarafından şu şekilde sınıflandırılmaktadır:
- Anoreksiya nervoza: Bu bozukluk, kilo almaktan veya şişmanlamaktan aşırı korku ve kilo kaybına yönelik yoğun bir çaba ile karakterizedir. Anoreksiya nervoza hastaları genellikle kilolarını aşırı derecede kısıtlar, aşırı egzersiz yapar veya kusma, laksatif veya diüretik kullanımı gibi düzensiz yeme davranışları sergiler.
- Bulimiya nervoza: Bu bozukluk, tıkınırcasına yeme atakları ve bu atakları telafi etmek için kusma, laksatif veya diüretik kullanımı veya aşırı egzersiz ile karakterizedir. Bulimiya hastaları genellikle yeme atakları sırasında kendilerini kontrol edemediklerini hissederler ve atakları genellikle stresli veya duygusal durumlardan sonra ortaya çıkar.
- Tıkınırcasına yeme bozukluğu: Bu bozukluk, tıkınırcasına yeme atakları ile karakterizedir. Tıkınırcasına yeme hastaları, ataklar sırasında kontrolsüzce çok fazla yemek yerler ve atakları genellikle stresli veya duygusal durumlardan sonra ortaya çıkar. Ancak, bu hastalar atakları kusma, laksatif veya diüretik kullanımı veya aşırı egzersiz ile telafi etmezler.
- Atipik yeme bozukluğu: Bu bozukluk, yukarıdaki tanı kriterlerini tam olarak karşılamayan yeme bozukluklarını kapsar. Örneğin, kilo almaktan veya şişmanlamaktan aşırı korku duyan ancak kilo kaybına yönelik yoğun çaba göstermeyen kişiler atipik yeme bozukluğu tanısı alabilirler.
Yeme bozukluğu tedavisi
Yeme bozukluğu tedavisi, kişinin bireysel ihtiyaçlarına göre planlanmalıdır. Tedavi genellikle psikoterapi ve ilaç tedavisinin bir kombinasyonunu içerir.
- Psikoterapi: Psikoterapi, yeme bozukluğunun altında yatan psikolojik nedenleri ele almaya yardımcı olur. Bilişsel davranışçı terapi (CBT), yeme bozukluğunun tedavisinde en yaygın kullanılan psikoterapi türüdür. CBT, yeme davranışlarını ve düşüncelerini değiştirmeye yardımcı olur.
- İlaç tedavisi: Bazı durumlarda, yeme bozukluğu tedavisinde ilaç tedavisi de kullanılabilir. Antidepresanlar, anksiyete ilaçları ve antipsikotik ilaçlar, yeme bozukluğunun tedavisinde kullanılan bazı ilaçlardır.
Yeme bozukluğu ve ölüm
Yeme bozuklukları, ölümcül olabilecek ciddi bir hastalıktır. Anoreksiya nervoza hastalarının ölüm riski, genel nüfusa göre 12 kat daha yüksektir. Bulimiya nervoza ve tıkınırcasına yeme bozukluğu hastalarında da ölüm riski artmıştır.